Dlaczego Wschód?

Był tam klub („kłub”). Z lat 70. Sala kinowa nawet była – dach już w połowie na nią spadł. Ale scena zachowała się jeszcze w dobrym stanie. Część krzeseł z widowni tutejsi bywalcy przenieśli na scenę. Zorganizowali stół i wielką głowę Lenina. Każdy wieczór siedzieliśmy tam. Śpiewy, historie, bimber w „polskich butelkach” (czyli plastikowych), poezja, bo oni recytują wiersze.

I Lenin, jedyny widz na widowni, oglądający to widowisko na scenie. Wszyscy razem: Polacy, Ukraińcy, Tadżyk, Rosjanka, Ukrainiec z Murmańska, który się obrażał, jak mu się zwracało uwagę, że mówi właściwie po rosyjsku, a nie po ukraińsku. Dominował Surdyk (mieszanka języka ukraińskiego z rosyjskim – twór językowy, którym posługuje się część mieszkańców Ukrainy), który był raz po raz oczyszczany: to nie po naszemu, to po rosyjsku! A jak to jest po naszemu?

W niedzielę msza w polskim kościele. Ksiądz mówi po polsku, ale my słabo rozumiemy ten polski. To kościół rzymskokatolicki i nikomu by do głowy nie przyszło, żeby się modlić po ukraińsku. Wszyscy więc na potrzeby mszy uczą się polskiego.

Oksana opowiadała, że na początku nie rozumieli wszystkich słów i na przykład zamiast „Hosanna na wysokości”, śpiewali „Oksana na wysokości”. Oksanę trochę to dziwiło, ale wszyscy tak śpiewali, to ona też. Albo zamiast „który siedzipo prawicy Ojca” – „który siedzi na trawicy Ojca” (na trawie). Dzisiaj już wszyscy mówią po polsku i modlą się po polsku, rozumiejąc wszystko.

Są tam młodzi Polacy starej daty. Pielęgnują polskie tradycje, dbają o język, niedziela jest dla nich świętem, a religia Objawieniem. Poprzez język babć, którym zwykle mówią tutejsi księża, poznają zupełnie nową sferę życia, niewchodzącą w konflikt z tym, w czym żyli.

Kolędują po wsi jako Did Moroz i Snieguroczka, śpiewają obydwie wersje kolędy Dobryj Weczir – tę wersję pozbawioną wymienianych w niej świąt religijnych i tę oryginalną – a Nowy Rok świętują co godzina, razem z kolejnymi krajami (dawnymi republikami Kraju Rad), skąd pochodzą współbiesiadnicy; czy z miejscami, w których nadal przebywają członkowie ich rodzin wywiezionych kilkadziesiąt lat temu.
 

Kiedy jestem tu, w kościele brakuje mi chóru, żeby się modlić, szukając głosu poprzez wsłuchiwanie się we współmodlących się i poprzez głęboki oddech mający wystarczyć na długą frazę, pod koniec której pada akcent prowadzący do następnej (bez ciągnącej nas na siłę linii organów). Ale tam szybko brakuje mi naszego języka i tutejszych porządków.
 

Dojeżdżam do Zielonej Góry. Włóczę się ze znajomym po okolicach. Płasko i pusto. Ruiny małego kościoła gotyckiego. Na wieży bocianie gniazdo. O mur poopierane niemieckie płyty nagrobne. Są też porozrzucane wokół kościoła. Leżą pod śniegiem. Kilka butelek – pustych albo porozbijanych, plastikowe kubki. Ktoś tu przychodzi się napić. Potem odwiedzamy tutejszych, zielonogórskich Polaków z Bukowiny.