Mały naród u stóp góry Garizim

Nadchodzi czas powrotu do wioski. Mężczyźni wyciągają baranki z pieców. Rodziny wracają do domów. Paschę będą świętować jeszcze przez siedem dni. Wokół szczytu pozostają nieliczni – turyści lub stacjonujący tutaj żołnierze izraelscy. Kto nie jest Samarytaninem, nie może być zaproszony na ucztę paschalną. „Reguła zachowania rytualnej czystości jest u nas żelazna” – mówi Jakub, który jeszcze niedawno ochoczo objaśniał licznym zgromadzonym tutaj turystom zasady pieczenia baranka.

Jezus a Samarytanie

W czasach Jezusa istniała wyraźna linia podziału między Samarytanami a Żydami. Było czymś bardzo wyjątkowym, aby Żyd chciał rozmawiać z Samarytaninem. W Nowym Testamencie Samarytan wspomina się kilkakrotnie. Dwa najbardziej znane epizody to rozmowa Jezusa z Samarytanką przy studni Jakuba (w Ewangelii wg św. Jana, rozdział 4, wersety 1-42 – gdzie Jezus prosi ją o wodę) oraz przypowieść o miłosiernym Samarytaninie (w Ewangelii wg św. Łukasza, rozdział 10, wersety 30-37).

W przypowieści tej Jezus zderzył miłosierne postępowanie Samarytanina z obojętnością żydowskiego kapłana oraz jego pomocnika na los pobitego przy drodze Żyda. Dzięki tej przypowieści Samarytanin stał się w wielu językach synonimem dobroczyńcy. Obecnie wiele organizacji charytatywnych i fundacji chrześcijańskich nosi nazwy pochodzące od Samarytan.

Kim są Samarytanie

Jako oddzielna grupa etniczno-religijna wyodrębnili się w Palestynie, kiedy król Asyryjski Sargona II podbił królestwo Izraela (w 721 roku przed Chrystusem). Nastąpiły wówczas wysiedlenia wielu Żydów, a ci, którzy pozostali w okolicach miasta Samaria, wymieszali się z kolonistami asyryjskimi. Samarytanie co prawda zachowali starożytne rytuały i nadal wierzyli w jedynego Boga, ale kiedy ci Żydzi, którzy zostali przesiedleni do Babilonii, mogli w roku 538 przed Chrystusem powrócić do ojczyzny, traktowali ich jako odstępców od prawdziwej wiary i mieszańców, niegodnych uczestnictwa w życiu świętego ludu Izraela.

Odtrąceni, Samarytanie utworzyli w IV wieku przed Chrystusem odrębną wspólnotę i wybudowali (około 350-330 roku przed Chrystusem) na górze Garizim swoją świątynię. Od tego czasu pomiędzy Żydami a Samarytanami trwał ciągły spór (m.in. Jan Hyrkan I, władca Judei, pobił Samarytan i w 128 roku przed Chrystusem zburzył ich świątynię).

Z ksiąg bibilijnych Samarytanie uznają jedynie Pięcioksiąg. Wierzą oni w piekło i niebo, w sąd ostateczny i zmartwychwstanie ciał. Wciąż oczekują na przyjście mesjasza (Taheba), który według nich ma się pojawić po 6000 lat od stworzenia świata i ma nawrócić wszystkie narody na wiarę samarytańską.

Pascha w tradycji chrześcijańskiej

Także Jezus świętował Paschę ze swoimi uczniami. Podczas ostatniego takiego święta ustanowił sakrament Eucharystii (np. opis w Ewangelii wg św. Łukasza, rozdział 22, wersety 14-23). Ofiara Jezusa na krzyżu w tradycji chrześcijańskiej jest utożsamiana z ofiarą baranka paschalnego.

Artykuł powstał we współpracy z włoskim miesięcznikiem „Jesus”