Podróż do Lizbony

Rozmowa potoczyła się gładko i szybko. Reprezentował firmę zajmującą się nawadnianiem ziemi dla rolnictwa i produkującą odpowiednie urządzenia. Firma działa w kilku krajach Europy i Ameryki, nie tylko w Izraelu. Ma swoje przedstawicielstwa w wielu miejscach, także w Polsce. Słyszałam kiedyś, że pustynia Negew i wszystkie te pustynne ziemie na Bliskim Wschodzie są tak urodzajne, że wystarczy je nawodnić, by wszystko rosło. Ale mój rolno-melioracyjny komiwojażer jeździ daleko z produktami swej firmy.

Osobiście ma kontakty z Palestyńczykami mieszkającymi w Izraelu. Z innymi nie. Intifada trwa już kilka lat. Budowa muru granicznego wydaje mu się obecnie racjonalnym środkiem choćby zmniejszenia liczby zabójczych zamachów. O przesłaniu papieża dla trzech monoteistycznych religii słuchał życzliwie, ale obojętnie. Sądzi, że religie sprzyjają fanatyzmowi i nietolerancji. Wśród przywódców Hamasu (a także wśród liderów partii Likud) religia jest narzędziem manipulacji. Fanatyzm się wywołuje nie szczędząc własnych dzieci.

Mój rozmówca reprezentował tę laickość, chciałoby się powiedzieć republikańską, o której przestrzeganie tak zabiega niechętna Izraelowi Francja i którą – o paradoksie – wyznaje ogromna większość mieszkańców Izraela. I nagle pojęłam sens „nowej ewangelizacji” jako uwewnętrznienie Boga. W obrębie każdej z trzech monoteistycznych religii i według jej zasad. Bóg uwewnętrzniony pozwoli na rozwój cech republikańskich, które oznaczają obywatelską przyzwoitość, jak w tradycji laickiej. I mądre korzystanie z cywilizacji technicznej, której agentem był mój komiwojażer melioracyjny, z jego podróżami i z jego pasjansem na laptopie.

Wylądowaliśmy we Frankfurcie. W środku Europy. Ludzka wieża Babel popłynęła korytarzami w stronę swoich statków powietrznych, swoich różnych przeznaczeń. To wspólne zadanie, które, miejmy nadzieje, nas czeka, to robota na następny wiek, który – jak mówił Malraux – będzie religijny albo nie będzie go wcale. Wiek... albo jeszcze dłużej.