Papiestwo i władza

Stolica Apostolska utrzymuje obecnie pełne relacje dyplomatyczne na poziomie ambasadorów ze 172 państwami. W rozwiniętych demokracjach, zapewniających Kościołowi bezpieczną pozycję, przedstawicielstwa dyplomatyczne nie odgrywają żadnej roli w sprawach publicznych, a nuncjusz, funkcjonujący niemal wyłącznie jako przedstawiciel papieża w Kościele lokalnym, zabiera głos przy wyborze biskupów. W młodych demokracjach dyplomacja papieska pomaga w zapewnieniu Kościołowi przestrzeni do działalności, poprzez konkordaty i inne środki prawne. Tam, gdzie katolicy cierpią prześladowania lub poddawani są naciskom, nuncjusz papieski może funkcjonować jako gwarant bezpieczeństwa katolików i łącznik z Rzymem, zwracający papieżowi, a także międzynarodowej opinii publicznej uwagę na to, co autorytarne reżimy pragną ukryć. Fakt, że Stolica Apostolska jest uznanym aktorem na międzynarodowej scenie politycznej, daje także Kościołowi i papieżowi środki do wywierania wpływu na totalitarne rządy krajów, z którymi nie utrzymuje stosunków dyplomatycznych i w których Kościół zwykle jest zbyt słaby, by bronić się skutecznie.

Oprócz statusu stałego obserwatora przy ONZ, Stolica Apostolska posiada przedstawicielstwa dyplomatyczne przy Unii Europejskiej i Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie oraz Organizacji Państw Amerykańskich. Tam, gdzie obecnie podejmuje się decyzje w kwestiach moralnych najwyższej wagi, dyplomatyczna drobiazgowość Stolicy Apostolskiej może być nieoceniona. Podjęta przez Jana Pawła II obrona uniwersalności podstawowych praw człowieka w siedzibie ONZ w 1979 roku przyczyniła się do upadku komunizmu, podobnie jak odparcie w 1995 roku argumentów tych, którzy utrzymują, że idea praw człowieka jest częścią "imperializmu kultury zachodniej". Osobiste zaangażowanie Papieża w kampanię poprzedzającą Światową Konferencję na temat Populacji i Rozwoju, zorganizowaną w Kairze w 1994 roku, oraz umiejętne działania watykańskiej dyplomacji w trakcie konferencji, zniweczyły wysiłki administracji Clintona i jej europejskich oraz "pozarządowych" sojuszników, zmierzające do ogłoszenia aborcji na żądanie fundamentalnym prawem człowieka. (...)

Bez względu na odpowiedź udzieloną w debacie Quale Papa?, jest wysoce nieprawdopodobne, by jakikolwiek papież w dającej się przewidzieć przyszłości zdemontował dyplomatyczną strukturę Stolicy Apostolskiej. W wielu przypadkach zaszkodziłoby to poddawanym silnej presji Kościołom lokalnym. W porządku międzynarodowym byłoby to równoznaczne z rezygnacją ze skromnej, lecz wyraźnej korzyści: moralnej perswazji, przypominającej światu władzy, że nie jest jedynym światem.

Spróbujmy jednak przeprowadzić intelektualny eksperyment: czy z ewangelicznego punktu widzenia Kościoła porzucenie wszelkich prawnych i dyplomatycznych relacji między Urzędem Piotrowym a światem władzy byłoby pożądane? Czy takie związki nie stoją w sprzeczności z pojęciem Kościoła jako ewangelicznego ruchu w historii? Czy papieże mogą być jednocześnie moralnymi świadkami i "graczami"? Czy nie byłoby prościej, czyściej i bardziej jednoznacznie, gdyby papiestwo zerwało wszelkie formalne więzi ze strukturami doczesnej władzy?

To zależy od rozumienia "Kościoła" i "polityki". Kościół w świetle Vaticanum II jest ewangelicznym ruchem w historii. Zanurzenie w historii oznacza konkretną formę instytucjonalną oraz wchodzenie w relacje z innymi instytucjami przy użyciu najlepszych środków, jakie ludzie rozwinęli dla uporządkowania wspólnego życia: prawa i polityki. Kościół nie jest państwem i musi starannie unikać działania na wzór państwa. Kościół katolicki jest jednak czymś więcej niż dobrowolnym stowarzyszeniem realizującym swe cele. Stanowi instytucjonalne wcielenie dążenia do prawdy i sam pojmuje siebie jako communio wiernych, zaś biskupów, kapłanów i następców Św. Piotra jako sługi tej wspólnoty w jej służbie światu.

Mimo wszelkich dwuznaczności - osłabionych, jeśli Kościół trzeciego millennium będzie rozwijał "pokonstantyński" model sprawowania władzy - fakt formalnych związków papiestwa z krajowymi i międzynarodowymi strukturami politycznymi pozostaje wyrazem suwerenności Kościoła jako wspólnoty w pełni posiadającej środki niezbędne do osiągnięcia swych duchowych celów, tym samym niezależnej od jakichkolwiek innych suwerenności.