Jaka jest temperatura ognia piekielnego?

Nadzieja i obraz

Pierwszą rzeczą, z której teologia nowej daty (z egzegezą na czele) zdała sobie sprawę, była obrazowość wypowiedzi na temat czasów ostatecznych. Pismo Święte to nie jasnowidz, który zna przyszłość, naszą własną albo świata. Dlatego nie przepowiada, co się wydarzy w dzień X, czyli w dzień naszej śmierci, albo w dzień Sądu Ostatecznego.

Z wypowiedziami Pisma na temat „kwestii ostatecznych” rzecz ma się podobnie jak z pierwszymi rozdziałami Pisma Świętego, które traktują o „początku” (tak zwana historia stworzenia świata, opowieść o raju, opowieść o stanie pierwotnym). Dziś wszyscy przyznają zgodnie, że historie te nie stanowią zbioru o charakterze informacyjno-opisowym na temat tego, „jak to wtedy było”. Historie te wyrażają natomiast w sposób obrazowy prawdy dużo bardziej fundamentalne, jak choćby radykalną zależność człowieka od Boga, godność jego wolności, istotę grzechu i jego skutków. W tych „prahistoriach” aktualne historyczne doświadczenia wiary Izraela w relacji z Bogiem rzutowane są na początek wszelkich wydarzeń, aby przedstawić, że doświadczenia te miały i mają zasadnicze znaczenie.

Opisany obrazowo w owych prahistoriach „początek” nie oznacza w związku z tym początku czasowego, lecz zawsze obowiązujące uzasadnienie i najgłębsze sedno wszelkiego istnienia i wszystkich wydarzeń. Początek i koniec odnoszą się jednak ściśle do siebie wzajemnie i odpowiadają sobie funkcjonalnie i strukturalnie. Stąd należy oczekiwać, że również wypowiedzi dotyczące końca nie zamierzają po prostu poinformować nas o końcu historii w czasie, lecz że wyrastają z aktualnych doświadczeń wiary, z nadzieją przedłużając je w przyszłość: Bóg, który teraz i w przeszłości ogarnia całe ludzkie życie, który daje rzeczywistości podporę i oparcie, prowadzenie i pomoc, sens i cel, co więcej, Bóg, który wybiera człowieka na partnera przymierza, aby osobiście mu się powierzyć, zakomunikować – ten Bóg jest też przyszłością swego stworzenia, jego ostatecznym sensem i ostatecznym celem; nic nie będzie mogło stanąć na przeszkodzie Bożej woli, by powierzyć się człowiekowi, ani śmierć, ani koniec i zagłada.

Kogo Bóg wybrał do wspólnoty ze sobą, ten w sposób nieunikniony stoi przed Nim, teraz i w przyszłości, na dobre i złe. Tym samym wypowiedzi na temat ostatecznej przyszłości, które znajdujemy w Piśmie i tradycji, nie oferują wglądu w przyszłość na zasadzie jasnowidzenia. Wychodzą natomiast od wiary tu i teraz i są jej obrazowymi eksploracjami i prolongaturami ^[1] na koniec historii życia i świata. Wyrażają olbrzymi potencjał nadziei, w sposób istotny przynależny do wiary.

Jeśli spojrzymy na to w ten sposób, wypowiedzi na temat „rzeczy ostatecznych” są obrazami nadziei. Wyrażenie to mówi nam dwie rzeczy:

1. Nie chodzi o wiedzę, o poznanie z góry przyszłości, lecz o nadzieję. Mieć nadzieję to coś innego, niż wiedzieć czy poznawać. Wiedzący wie: jest tak, a nie inaczej; poznający stwierdza, argumentuje, definiuje, dedukuje. Celem poznania są jasne, jednoznaczne, jeśli to możliwe, zamknięte wyniki. Poznanie ma wartość wiążącą. Kto zaś ma nadzieję, zostawia wszystko otwarte. Dla mającego nadzieję nic nie jest nieodwołalnie ostateczne, nic nie jest zamknięte. Dla człowieka nadziei rzeczywistość, jakakolwiek by była, choćby pełna sprzeczności, pęknięć i przepaści, ciemnych stron i niedorzeczności, nie jest ostateczna. Stawia on na to, że wszystko może się jeszcze zmienić na dobre, że sytuacje pozornie bez wyjścia i takie, które ugrzęzły w martwym punkcie, nie oznaczają definitywnego końca, ale że może nastać jeszcze jasna, dobra przyszłość.

^[1] Pod pojęciem „eksploracja” („prognoza”) rozumiem tutaj wypowiedzi odnośnie do przyszłości, które pozyskane są na bazie dotychczasowych doświadczeń. Prolongatury oznaczają „przedłużenie” procesów dokonujących się już obecnie na przyszłość.