Tajemnica jedności

Czym dialog jest

Dokument „Dialog i przepowiadanie” tak rozumie dialog międzyreligijny: „W kontekście pluralizmu religijnego dialog oznacza »całość pozytywnych i konstruktywnych relacji międzyreligijnych z jednostkami i wspólnotami innych wiar, których celem jest wzajemne zrozumienie i wzbogacenie« w posłuszeństwie prawdzie i w poszanowaniu dla wolności” (nr 9).

Z kolei w „Dialogu i misji” czytamy, że w dialogu tym „chrześcijanie spotykają wyznawców innych tradycji religijnych, by razem kroczyć w kierunku prawdy i współpracować we wspólnych dziełach” (nr 13). Jan Paweł II w „Redemptoris missio” pisał: „Każdy wierny i wszystkie wspólnoty chrześcijańskie są wezwani do praktykowania dialogu [międzyreligijnego], chociaż nie zawsze w tym samym stopniu czy w ten sam sposób” (nr 57).

Zwykle wyróżnia się przynajmniej pięć form tego dialogu. Dialog życia codziennego, dostępny dla wszystkich, w którym wyznawcy różnych religii na co dzień uczą się tolerancji, wyrozumiałości i współczucia. Dialog wspólnego zaangażowania – na poziomie społecznym, ekonomicznym i politycznym – w dzieła sprawiedliwości i wyzwolenia człowieka. Dialog teologicznych ekspertów, którzy dzielą się wiedzą i mądrością o własnych tradycjach, badają to, co je łączy i dzieli, oraz wspólnie zgłębiają tajemnice religijne. Dialog intermonastyczny, w którym mnisi różnych religii poznają różne szkoły duchowości i uczą się ich nawzajem.

Na najgłębszym poziomie dokonuje się dialog religijnego doświadczenia, w którym – czytamy w „Dialogu i misji” – „osoby zakorzenione we własnych tradycjach religijnych mogą dzielić się swoimi doświadczeniami modlitwy, kontemplacji, wiary i obowiązku, jak też wyrażania i sposobów poszukiwania Absolutu” (nr 35).

Czym dialog nie jest

Z chrześcijańskiego punktu widzenia dialog nie jest czymś, co można by nazwać rodzajem pre-ewangelizacji. Nie jest przygotowawczym stadium do przepowiadania chrześcijańskiego orędzia, tym bardziej zakamuflowanym głoszeniem prawdy „niewiernym”, przepowiadaniem, na które składa się wezwanie do przyjęcia chrztu i wejścia do wspólnoty Kościoła. Dialog w misji Kościoła ma swoją własną specyfikę i wartość. Przed Soborem Watykańskim II, ale i na nim, takie stawianie sprawy było nie do pomyślenia.

Strony zdradzają naturę autentycznego dialogu, gdy traktują go jako okazję do nawracania na swoją wiarę, jako swoiste przetarcie szlaków przed właściwym nawracaniem, chociaż ma on swój szczególny związek z nawróceniem. W dialogu chodzi o wspólne nawrócenie wyznawców różnych religii do Boga, Absolutu, Rzeczywistości Nadprzyrodzonej, Niepojętej Tajemnicy.

„Jasne winno być – pisał abp Michael Fitz­gerald, b. przewodniczący Papieskiej Rady ds. Dialogu Międzyreligijnego – że jeśli celem dialogu nie jest czynienie buddystów czy muzułmanów chrześcijanami, to także nie można twierdzić, że celem tym jest czynienie buddystów lepszymi buddystami czy muzułmanów lepszymi muzułmanami [lub chrześcijan lepszymi chrześcijanami – JM]. Lepiej (...) ów ruch nawrócenia ujmować jako gorętszą i szczerą odpowiedź Bogu. W tym sensie dialog międzyreligijny nie tylko kieruje się ku wzajemnemu zrozumieniu i przyjacielskim relacjom.

Dociera on do dużo głębszego poziomu, duchowego, gdzie wymiana i dzielenie się polegają na wzajemnym świadectwie swoim wiarom i wspólnym badaniu swych religijnych przekonań. W dialogu chrześcijanie i inni są zaproszeni do pogłębiania swego religijnego zaangażowania, do odpowiedzi we wzrastającej szczerości na Boże powołanie i łaskawe samoudzielanie się Boga”. Jednocześnie – z chrześcijańskiego punktu widzenia – dialog jest wspólnym odkrywaniem tego, jak Duch Boży działa po obu stronach. Dialog nie jest procesem jednokierunkowym, ale ma naturę dawania i otrzymywania, dzielenia się tym, czym Bóg obdarował obie strony.