Kłopoty ze świętymi?

Powiało duchem kontrreformacji, zaznaczyć więc zaraz trzeba, że w średniowieczu częstsze były sytuacje odwrotne. Przeważała łatwowierność, a nie sceptycyzm. Bywało, że postaci legendarne otaczano kultem. Nie zawsze był on uzasadniony faktami, a zapatrzenie w cudowność (relikwie) – nadmierne, zabobonne. To właśnie w obliczu nadużyć ze strony pobożności ludowej Kościół wprowadził w XII wieku przepis, że tylko papież może zezwolić na oddawanie komuś czci publicznej w całym Kościele.

Czy i jakie znaczenie ma kanonizacja dla dzisiejszego człowieka? Czy aż takie, o jakim starają się nas przekonać władze Kościoła? Nie jestem pewna. Przyznam – i już widzę oburzenie – że często powtarzana formuła „módlmy się o rychłą beatyfikację Sługi Bożego Jana Pawła II”, wprawia mnie w konsternację… (I nie chodzi mi tu o kwestionowanie samej kanonizacji wielkiego chrześcijanina, ale o to polskie masowe przynaglanie do niej). Przecież miliony ludzi od lat przekonane są o świętości Jana Pawła. Czy, z drugiej strony, ktoś mu niechętny zmieni zdanie pod wpływem ogłoszenia go świętym? Modlić się o „rychłą beatyfikację” oczywiście można… i na pewno „grzechu nie będzie”. Ale czy to rzeczywiście istotna, duchowo głęboka intencja? A może raczej przejaw narodowych emocji?

Delikatną sprawą będą zawsze ludzkie próby wydawania kategorycznych sądów na temat myśli czy działań ( woli) Boga, niejako w Jego imieniu. A przecież tak właśnie ujmuje to cytowana wcześniej definicja kanonizacji. Do spraw duchowych, Bożych niestety często mieszają się zwykłe ludzkie kalkulacje. Bo każda kanonizacja to w mniejszym lub większym stopniu deklaracja polityczna osadzona w socjologicznym kontekście. A w dzisiejszej kulturze ci z nas, którzy nie chcą ulegać manipulacji, szczególnie są na nią uczuleni. Nie są ślepi na względy czy interesy z gruntu przyziemne. Głośno się dziś mówi o politycznym wymiarze decyzji dotyczących kanonizacji.

Kenneth Woodward – bo o jego (Kraków 2008) tu myślę – analizuje kilkanaście najsłynniejszych z bardziej kontrowersyjnych przypadków w historii Kościoła powszechnego. Nie sądźmy, że kalkulacje polityczne nie dotyczą naszej rodzimej niwy. I ja chwilę zastanawiałam się nad przypadkiem uznanego parę lat temu za świętego biskupa wykazującego, jak to ktoś dobrotliwie określił, „prawnokanoniczne” traktowanie sprawy starań o zatwierdzenie zgromadzenia sióstr michalitek. Ile to podejście kosztowało bólu i kłopotów! Dobrze, że wśród świętych kobiet urabiających sobie ręce po łokcie i prześcigających się w pokorze znacznie mniej było czasu na ambicje i troski o kanony. I jaką świętą cierpliwość wykazywały. Nie zamierzam przy tej okazji kwestionować innych zasług biskupa, ale mam wątpliwości w kwestii całokształtu heroiczności cnót i wzoru do naśladowania…

Czy kanonizacje pomagają popularyzowaniu ideału świętości? A może mu nawet przeszkadzają? – głośno wyrażali wątpliwość przyjaciele i rodzina Dorothy Day. „Zbierzcie wszystkie swoje pieniądze i całą energię, jakie wkładacie w jej kanonizację, i rozdajcie je biednym. W ten sposób okazalibyście jej miłość i szacunek” (z listu wnuczki).

Dorothy Day, konwertytka, świecka radykalna opiekunka ubogich i opuszczonych, jest świętą na nasze czasy. Kościół wcześnie zdał sobie sprawę, że święci są nader skutecznym narzędziem ewangelizacji. Od wieków żywoty świętych były częścią formacji duchowej: „Święci, jeśli są przedstawiani we właściwy sposób, z uwzględnieniem ich duchowej dynamiki i realiów historycznych, przyczyniają się do tego, że słowa Ewangelii i misja Kościoła stają się bardziej wiarygodne i atrakcyjne” (Benedykt XVI, przemówienie do postulatorów z Kongregacji Spraw Kanonizacyjnych, 17 grudnia 2007).