Świat jerozolimskich Żydów

Historia sporów i wzajemnych antagonizmów ma głębokie korzenie zarówno w problematyce interpretacji teologicznych Tory, jak i w codzienności życia. Na czele urzędowego judaizmu stoi dwóch naczelnych rabinów. Coroczne ustalenie dat zmiany czasu czy też niektórych przepisów rytualnych jest związane z przetargami i bezkompromisową postawą grup, na czele których stoją. Antagonizmom sprzyja także fakt, że tylko około 10 procent mieszkańców Izraela to Sefardyjczycy – do tej liczby włączam też Żydów mizrachijskich (arabskich); grupą dominującą, także w polityce państwa izraelskiego, są Aszkenazyjczycy, którzy stanowią około 45 procent ludności żydowskiej w Izraelu.

Podział na Żydów aszkenazyjskich i sefardyjskich jest sprawą historycznego i geograficznego losu, wynikiem wielowiekowej izolacji i odrębnego rozwoju. Z rzeczywistych różnic w poglądach i postawach wynika natomiast podział na judaizm ortodoksyjny i postępowy.

Żydzi ortodoksyjni i ultraortodoksyjni

Żydzi ortodoksyjni dzielą się na wiele grup i podgrup. W żadnym z wariantów ortodoksyjnego judaizmu nie kładzie się nacisku na pielęgnację tematów filozoficznych czy teologicznych. Akcentowana jest natomiast nauka mędrców żydowskich, rabinów, a co za tym idzie – więcej uwagi zwraca się na wierność życia przepisom prawnym, nie zaś na dociekania teologiczne. W odpowiedzi na pytania o Boga, Torę, grzech czy stosunek do świata przywołuje się wypowiedzi średniowiecznych myślicieli lub założycieli dynastii chasydów. Członkowie tego odłamu uważają się za jedynych prawowiernych Żydów. Inne odmiany judaizmu są dla nich odstępstwem od Bożych przykazań i zdradą Tory.

Głównym skupiskiem Żydów ortodoksyjnych jest Jerozolima. Według statystyk ich liczba sięga ponad 30 procent mieszkańców Świętego Miasta. Ortodoksyjne partie polityczne w izraelskim Knesecie w Jerozolimie mają olbrzymi wpływ na życie całego kraju, nie tylko narodu żydowskiego. Inne partie polityczne, aby mieć większą możliwość manewru, często są zdane na koalicję z partiami ortodoksyjnymi, za co płacą uleganiem wpływom religijnym.

Tylko dzielnica Mea Szearim w Jerozolimie, centrum ruchu ultraortodoksyjnego, liczy ponad 100 tysięcy haredim – ultraortodoksyjnych chasydów. W całym Izraelu około 6 procent ludności należy do tej grupy. Haredim – specyficzne, skrajne wydanie ortodoksji – nawet wśród Żydów innych odłamów nie cieszy się szczególnym poważaniem. To grupa zamknięta, świadomie izolująca się i ograniczająca do minimum kontakty ze światem zewnętrznym.

Tradycyjne dziewiętnastowieczne ubiory, rygorystyczne przestrzeganie zasad koszerności, nieufność do wszystkiego, co niesie cywilizacja, przy równoczesnym akcentowaniu kodeksu przepisów i przepisików oraz praktyk mistyki modlitewnej i dociekań kabalistycznych – wszystko to tworzy niepowtarzalny klimat tej dzielnicy miasta. Prawdziwym summarium krańcowych postaw i poglądów haredim jest ich negatywny stosunek do państwa Izrael. Między haredim a Żydami laickimi dochodzi do licznych konfliktów. Brak tolerancji często jednak sąsiaduje z objawami wielkiej grzeczności, dobroci i radości z praktyk religijnych: jednym słowem, świat kontrastów w grupie, gdzie czas się zatrzymał.

Założona w 1874 roku dzielnica Mea Szearim to skupisko zelotów, którzy powołując się na Księgę Rodzaju (por. Rdz 26, 12), spodziewają się stokrotnych plonów – mea szearim – jako zapłaty za swoją gorliwość w wypełnianiu Tory. Błędne jest natomiast popularne wyjaśnienie nazwy tej enklawy, przywołujące inne znaczenie hebrajskiej frazy jako dzielnicy stu bram.