Watykan od środka

Bez więźnia Watykanu

Dzisiejsze państwo watykańskie – Stato della Cittá del Vaticano – leży na powierzchni zaledwie 44 hektarów. Obecny jego kształt wynika z ustaleń Traktatów Laterańskich podpisanych 11 lutego 1929 r. przez reprezentującego papieża Piusa XI kard. Pietro de Gaspariego oraz ówczesnego premiera Włoch Benito Mussoliniego reprezentującego króla Wiktora Emanuela III. Regulowały one status prawny papieża w Rzymie, stosunki Stolicy Apostolskiej z państwem włoskim oraz relacje finansowe między obu stronami. Pius XI chciał zakończyć – swój, a także swoich następców – status „więźnia” Watykanu. Mianem takim określali się papieże po tym, gdy w listopadzie 1870 r. wojska Italii zajęły Rzym i do powstającego Królestwa Włoch włączyły – wbrew woli papieża Piusa IX – pozostałości Państwa Kościelnego. Dzięki Traktatowi z 1929 r. Stolica Apostolska „posiada prawo własności oraz sprawuje wyłączną i absolutną władzę oraz niezawisłą jurysdykcję” w stosunku do państwa watykańskiego. Uznaje też istnienie państwa włoskiego ze stolicą w Rzymie. Jan Paweł II tak oceniał utworzenie państwa-miasta watykańskiego z perspektywy pół wieku: „Przywrócona została w ten sposób papieżowi i jego organom kierownictwa apostolskiego pełna i widzialna niezależność wobec Italii i wszystkich narodów świata, ażeby coraz bardziej wolna, bezstronna, ponadnarodowa mogła być i okazywać się działalność nauczycielska i pasterska, będąca obowiązkiem Następcy Piotra w odniesieniu do wszystkich wiernych” (11 lutego 1979 r.)

Konstytucja, flaga, hymn

Ten wątek niezależności podjęty został także w obecnie obowiązującej ustawie zasadniczej, czyli Konstytucji państwa watykańskiego podpisanej 26 listopada 2000 r. przez Jana Pawła II. W jej preambule podkreślono, że państwo watykańskie „istnieje jako skuteczna rękojmia wolności Stolicy Apostolskiej oraz jako środek zabezpieczający realną i widzialną niezależność Biskupa Rzymu, sprawującego swą misję w świecie”.

Wspomniana Konstytucja liczy zaledwie 20 artykułów i z pewnością należy do najkrótszych na świecie (obowiązująca w Polsce liczy 243 artykuły). Uwzględnia różne modyfikacje ustawy z 1929 r. które zostały wprowadzane od czasu pontyfikatu Piusa XII. Według niej, Ojciec Święty, władca państwa watykańskiego, posiada pełnię władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej. Dla papieża też zastrzeżone jest reprezentowanie państwa watykańskiego w relacjach międzynarodowych, a tę funkcję sprawuje on za pośrednictwem Sekretariatu Stanu. Władza ustawodawcza sprawowana jest przez Papieską Komisję ds. Państwa Watykańskiego. Władza wykonawcza należy do kardynała przewodniczącego tejże komisji. Konstytucja wskazuje na szczególną rolę Sekretariatu Stanu, który nie tylko reprezentuje państwo watykańskie wobec innych państw i innych podmiotów prawa międzynarodowego, ale także pośredniczy też w ich kontaktach z papieżem, związanych z prezentacją projektów ustaw oraz budżetu i bilansu.