Sieroty świętego Stefana

Chociaż trudno byłoby znaleźć Węgra, który nie uważałby rozpadu historycznych Węgier za ciemną kartę narodowych dziejów, to sentyment nie u wszystkich jest jednakowy. Drobnym przykładem różnic jest mapa prognozy pogody w największych dziennikach: w prawicowym „Magyar Nemzet” przedstawia ona całą Kotlinę Karpat, w lewicowym „Népszabadság” tylko tzw. małe Węgry, a więc państwa w jego obecnych granicach. We wrześniu 2006 roku, w czasie antyrządowych protestów, na placu Kossutha zapłonął ułożony ze zniczy zarys Wielkich Węgier, z zaznaczonym terytorium Węgier współczesnych. Na straganach, w które obrosły jesienne wiece, można było wybierać wśród nieprzebranej liczby znaczków, naklejek, flag z hasłami: „Nie, nie, nigdy!”, „Sprawiedliwość dla Węgier”, „Nie zapomnijmy”. „Tak było, i tak też będzie” – głoszą proporczyki z herbem Węgier z okresu Monarchii. Nie inaczej było podczas wiosennej kampanii wyborczej. Na prowincji odnajdziemy je na festynach i regionalnych imprezach. Na co dzień wystarczy wybrać się do jednego z wielu specjalnych sklepów, oferujących „prawęgierskie” artykuły.

Osobną grupą w tej branży są punkty wyspecjalizowane w łucznictwie i kultywowaniu starych-nowych tradycji pogańskich czy związanych z okresem, gdy Węgrzy byli jeszcze nomadami. Sklepy „scytyjskie” i charakterystyczna symbolika to wyraz istnienia pewnej subkultury, która posługuje się wizerunkami Wielkich Węgier, herbu Arpadów, turula (legendarnego ptaka, protoplasty dynastii Arpadów), pisma runicznego – wszystkimi narodowymi gadżetami, które u obcokrajowca wywołują niemałe zaciekawienie. Należą do nich także symbole z okresu międzywojennej polityki rewizji – jak krzyż z litery T (oznacza – rzecz jasna – Trianon) w koronie cierniowej, z ukrzyżowanymi podzielonymi Węgrami. W muzyce wyróżnia się kierunek nazywany „narodowym rockiem”. „Jeden Bóg, jeden naród/ chociaż słaby, chociaż ranny/ gdzie do nieba drzewa rosną/ stoją wciąż graniczne słupy” – śpiewa w jednym z utworów czołowy jego reprezentant – grupa Kárpátia. W tym roku w rocznicę podpisania traktatu zespół zorganizował koncert także w pobliżu historycznego pałacyku w Wersalu.

MIĘDZY KOMPLEKSEM A POLITYKĄ

Ideologia ta wyraża potrzeby jakiejś grupy. Dokładne jej opisanie nie jest tak łatwe, jak mogłoby się wydawać. Warto tu może wrócić do wrześniowych protestów. Obserwator, który ubiegłej jesieni pojawił się na krótko na placu Kossutha, mógł cały protest uznać za dzieło niewielkiej grupy ekstremistów. Prawdą jest, że właśnie oni najwytrwalej koczowali przed parlamentem, gdzie wśród rozrastającego się miasteczka namiotowego funkcjonował w tamtych dniach rodzaj Hyde Parku. Sednem formułowanych przez nich (tj. Narodowy Komitet Rewolucyjny z placu Kossutha, czy też – jak sami się określali – „obradujące zgromadzenie narodu”) ezopowym językiem żądań było odstąpienie od obecnej konstytucji (zmienionej ustawy z 1949 roku) i powrót do „prawa Świętej Korony”. Nazwano tak bliżej nieokreślony cel polityczny, oparty o historyczną konstytucję węgierską – symbol wiecznych wartości, wokół których trwać ma niepodzielny naród. Radykałowie z placu Kossutha byli może grupą najbardziej widoczną. To na nich kierowały się kamery zagranicznych reporterów. Jednak w ciągu całego protestu organizatorom udało się zgromadzić jednorazowo do kilkunastu tysięcy osób – tyle, ile w Polsce udaje się przy różnych wysiłkach zmobilizować do udziału w centralnym wiecu partyjnym. Jednak na Węgrzech to liczba niewielka, zwłaszcza w dwumilionowym Budapeszcie i wobec tradycji wielotysięcznych zgromadzeń. Kompleks Wielkich Węgier wykracza poza tę grupę, nie jest tylko narzędziem ideologicznym narodowców. Nie zawsze przybiera spektakularną formę, tak samo jak aktualny sprzeciw wobec kłamstw socjalistów nie jest wyłącznie dziełem radykałów.