Sieroty świętego Stefana

Szukanie analogii rodzi refleksje o granicach – także o tych mentalnych, a nie jedynie historycznych; również o odpowiedzialności za kształt i rolę pamięci. O tym, czy pamięć będzie się nadal traktować jako narzędzie walki. Pośród budapeszteńskiego historyzmu, który zbudowano dla chwały trzykrotnie większego królestwa, nasuwają się pytania o możliwość zrozumienia stanu ducha. Im samym wygodnie jest zresztą tłumaczyć własną zawziętość problemami mniejszości oraz wyjątkowością dramatu, krzywdy i bezprawia, jakie spotkało ich w przeszłości. I fakty są po ich stronie. Nam z kolei łatwo posądzić Węgrów o niedojrzałość i brak „odrobienia” pewnej lekcji. Jednak trudno liczyć na to, że z dnia na dzień staniemy się świadkami wielkiej narodowej debaty, która doprowadzi do historycznych rozrachunków czy „nowego otwarcia”. Wymagałoby ono zresztą też otwarcia się ze strony partnerów potencjalnego dialogu, a więc narodów ościennych. Na samych Węgrzech przeszłość jest zresztą ciągle elementem podziału ideowego i politycznego, a tu nie zanosi się na kompromisy.

Obserwującemu z zewnątrz Węgrzy zdają się niekiedy nadmiernie dramatyzować albo niepoprawnie marzyć, ale w rzeczywistości – momentami rozpaczliwie – poszukują odpowiedzi: na pytania o siebie, o wczoraj i o siebie jutro.

***

Szymon Brzeziński – ur. 1981. Historyk, student hungarystyki UW. Obecnie stypendysta w Instytucie im. Bálinta Balassiego w Budapeszcie. Mieszka w Józefowie.