Sam jako biskup zdziałam niewiele

Wojtyła należał także do tych osób, które zwracały uwagę na prawidłową eklezjologię jeszcze przed Soborem i w jego trakcie. W latach soborowych jako młody biskup, a potem, po roku 1963, już jako arcybiskup krakowski, stawiał na świeckich – tak w publikacjach, jak i w działalności praktycznej Kościoła krakowskiego. Temu poświęcał swoje książki – chociażby „U podstaw odnowy”. Wyrazem tej wizji była też koncepcja archidiecezjalnego Synodu krakowskiego. Trwał on siedem lat i jego głównym celem nie było wypracowanie dokumentów prawnych, lecz dokumentów pastoralnych, a tak naprawdę – celem było zmobilizowanie do powstawania we wszystkich parafiach grup zaangażowanych katolików świeckich.
Ten model, moim zdaniem, nie stracił na aktualności. Sam pamiętam jako młody ksiądz – a byłem wyświęcony w 1973 roku, w początkach Synodu – że uczestniczyłem w kilku miejscach w tworzeniu takich grup synodalnych. Oczywiście, pomagali nam wtedy ludzie zorganizowani wokół KIK-u krakowskiego, zwłaszcza wokół Stefana Wilkanowicza.

Wszyscy jesteśmy Kościołem

Po latach można postawić dwa pytania. Czy Wojtyle udało się wówczas poprawić eklezjologię przeżywaną w archidiecezji krakowskiej? Niewątpliwie, udało się. Czy udało się to we wszystkich parafiach? Oczywiście – nie. Prawie we wszystkich parafiach po trzech-czterech latach trwania Synodu grupy synodalne istniały. Gromadziły inteligencję, były grupy nauczycieli, grupy rodzin, także młodzieży. Czy jednak w każdej parafii spełniały one marzenie kard. Wojtyły? Z pewnością nie. On był takim człowiekiem, który nie wierzył w działania dekretowe. Bo czy można coś nakazać dekretem arcybiskupa? Wojtyła wierzył w działania długofalowe, które były zapalane jak iskierka, od dołu.

Proszę zwrócić uwagę, że już jako papież – i to pod koniec życia – ten sam człowiek w swej ostatniej książce na pytanie Jakie są najważniejsze zadania Kościoła w dzisiejszym świecie? odpowiada bez wahania: Potrzebne jest zwłaszcza apostolstwo świeckich, to, o którym mówi II Sobór Watykański . Dotykamy tu newralgicznego punktu jego wizji Kościoła. Na ile sobie to uświadomiliśmy – wszyscy, duchowni i świeccy? Na ile jesteśmy świadomi, że wszyscy jesteśmy Kościołem – gdy go przeżywamy, gdy o nim mówimy, gdy o nim piszemy?

Moim zdaniem, świadomość eklezjalna w Polsce znacząco się poprawiła w ciągu minionych czterdziestu lat. Oczywiście, mogłoby być jeszcze lepiej, moglibyśmy zajść troszkę dalej. Ale wydaje mi się, że choć tu i ówdzie wciąż trwa mocno zakorzeniony podział na czynnych i biernych w Kościele, to jednak silniejsza jest świadomość, że Kościół jest mistycznym ciałem Chrystusa, w którym potrzebne są wszystkie członki. Jeśli za punkt wyjścia weźmiemy definicję Kościoła jako pielgrzymującego Ludu Bożego, to wszyscy idziemy razem w kierunku Boga w Trójcy Jedynego. Czy ktoś idzie na przedzie, w środku, czy w tyle – idzie w tym samym kierunku i nie ma nikogo poza ludem. Nawet Matka Boska w prawidłowej eklezjologii jest umiejscowiona wewnątrz Ludu Bożego (mariologia ostatecznie jest bowiem osobnym rozdziałem w soborowej konstytucji o Kościele, a nie osobnym dokumentem, jak chcieli niektórzy biskupi).

Najpiękniejszym określeniem, jakie z tego wynika, jest uznanie Maryi za pierwszą w pielgrzymowaniu wiary.