Czego nauczyłem się od Jana Pawła II

W roku 1979 studiowałem latem na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie, ale spędzałem też czas w Warszawie. Pamiętam odwiedziny w domu rodziców mojego żydowskiego przyjaciela w Warszawie, gdzie na ścianie wisiało zdjęcie Papieża Jana Pawła II. Byłem zaskoczony, widząc zdjęcie papieża w domu Żyda. Tak samo jak wiele lat wcześniej, gdy usłyszałem wyjaśnienie, że jest on wielkim człowiekiem. W tamtym momencie mojego życia byłem w szkole rabinicznej i zacząłem rozważać, co z tym zrobić.

W 1990 roku pracowałem już w Warszawie i miałem wiele okazji, aby usłyszeć, co Papież Jan Paweł II powiedział lub zrobił. Wprowadziło mnie to na moją własną drogę do zrozumienia, jak naprawdę uczyć się od innych.

Dwa proste słowa, które zmieniły świat

Zostaliśmy pobłogosławieni bogatym i obszernym zasobem wypowiedzi Jana Pawła II na temat Żydów i judaizmu. Co można w nich odnaleźć?

Po zaledwie dwóch latach papiestwa Jan Paweł II spotkał się ze wspólnotą żydowską w niemieckiej Moguncji 17 listopada 1980 roku. Przy tej okazji powiedział:

Skoro chrześcijanie uważają się za braci wszystkich ludzi i zobowiązani są zgodnie z tym postępować, to święte zobowiązanie ciąży na nas tym bardziej, gdy stajemy wobec członków narodu żydowskiego. Biskupi Republiki Federalnej Niemiec rozpoczęli swoją Deklarację o stosunku Kościoła do judaizmu, z kwietnia tego roku, od następującego zdania: „Kto spotyka Jezusa Chrystusa, spotyka judaizm”. Pragnę i ja uczynić moimi te słowa^[5].

Siła tego prostego stwierdzenia została zaakceptowana przez tak wielu członków Kościoła katolickiego, że nie czujemy już dziś radykalnej natury słów Papieża wypowiedzianych w 1980 roku w oparciu o soborową deklarację Nostra aetate z roku 1965. To pozornie proste stwierdzenie stwarza zobowiązanie dla katolików. Zacytuję tę samą wypowiedź z Moguncji:

chrześcijanie – według wskazań posoborowych – „starają się lepiej rozumieć podstawowe komponenty tradycji religijnej judaizmu i poznają te zasadnicze linie jego religijnej rzeczywistości, które we własnej jego ocenie są istotne”. Drogą do takiego wzajemnego poznania jest dialog^[6].

Jako że chrześcijaństwo wyrosło z judaizmu, chrześcijanie są szczególnie zobowiązani do poznawania i rozumienia judaizmu. Ta koncepcja została pełniej wyrażona w słowach Papieża w synagodze w Rzymie, wygłoszonych podczas jego historycznej wizyty 13 kwietnia 1986 roku. Powiedział wtedy:

Wszyscy jesteśmy świadomi, że wśród wielkiego bogactwa owego 4. paragrafu Nostra aetate trzy punkty są szczególnie doniosłe. Chciałbym je tu podkreślić, w waszej obecności, w tych prawdziwie wyjątkowych okolicznościach.

Po pierwsze, Kościół Chrystusowy odkrywa swoją „więź” z judaizmem, „wgłębiając się we własną tajemnicę” (Nostra aetate, nr 4). Religia żydowska nie jest dla naszej religii „zewnętrzna”, lecz w pewien sposób „wewnętrzna”. Mamy z nią zatem relacje, jakich nie mamy z żadną inną religią. Jesteście naszymi umiłowanymi braćmi i w pewien sposób, można by powiedzieć, naszymi starszymi braćmi^[7].

Te dwa proste słowa Papieża o „starszych braciach”, po raz pierwszy użyte przez Adama Mickiewicza, pobudziły wielu Żydów do przemyślenia swojej relacji z chrześcijaństwem i chrześcijanami. Wypływa z tego dla nas ważna nauka, że w wyjątkowych momentach historii nawet „tylko” dwa proste słowa mogą zmienić świat.

---

^[5] Cyt. za Żydzi i judaizm w nauczaniu Jana Pawła II 1978-2005. Zebrał i opracował ks. Waldemar Chrostowski, Warszawa 2005, s. 65.
^[6] Tamże, s. 66-67. Wewnętrzny cytat pochodzi ze Wskazówek i sugestii w sprawie wprowadzania w życie deklaracji soborowej „Nostra aetate” (dokument watykańskiej Komisji ds. Stosunków Religijnych z Judaizmem z roku 1974).
^[7] Tamże, s. 109.