Cechy charakteru przeciwdziałające uzależnieniu

Trzeźwość dotyczy spożywania napojów, w tym szczególnie alkoholowych i wpływających na pracę rozumu, których umiarkowane spożywanie może być korzystne, natomiast nadmiar jest szkodliwy. Wadą jest pijaństwo alkoholowe biorące się z zadowolenia ze smaku ulubionego napoju, jakiego nadużywanie paraliżuje rozum oraz alkoholizm – dalsze stadium polegające na stałym zatruwaniu organizmu i w końcu samozniszczeniu.

Współczesną wadą braku cnoty trzeźwości jest narkomania prowadząca do zabójstwa życia duchowego i pogoni za narkotykiem, który wywołuje stany euforyczne w oderwaniu od realnego dobra, pobudza mózgowe procesy „szczęściorodne” w oderwaniu od realnego szczęścia, co prowadzi do wyizolowania się od rzeczywistości świata i innych ludzi. Podobne działanie odizolowujące od realnej rzeczywistości może mieć telewizja (medioholizm), gry komputerowe, nieumiejętnie używany internet, itp.

Czystość polega na tym, aby tak panować nad odruchami i pożądaniami płciowymi, by dawać im ujście w sytuacjach dozwolonych przez moralność (uczciwe pożycie małżeńskie). Wstydliwość (jako część czystości) dotyczy zewnętrznych znaków stowarzyszonych z nimi.

Do potencjalnych części umiarkowania należy opanowanie (powściągliwość), wyrozumiałość i łagodność oraz skromność. Opanowanie to stała uległość władz zmysłowych pożądawczych dla rozumu i woli, niepoddawanie się porywom zmysłów. Pełni ono istotną rolę zanim pojawi się umiarkowanie, które wymaga czasu i usprawnia nie tylko władze zmysłowe, ale i wolę.

Wyrozumiałość powściąga żądzę zemsty i kary, łagodność – gniew. Skromność dotyczy umiaru w innych sprawach niż wydawanie pieniędzy, jak np. ruchy ciała, słowa i czyny, ubiór, pożądanie dóbr trudnych czy wiedzy. Rodzajami skromności są: eutrapelia (cnota dobrej zabawy) której przedmiotem jest pożądanie zabawy i wypoczynku (chodzi o właściwą proporcję między pracą a wypoczynkiem); pokora – która powściąga umysł przed nieumiarkowanym dążeniem do dóbr trudnych oraz pilność – dążenie do poznania prawdy.

Cnota męstwa

Zadaniem męstwa (gr. andreia, łac. Fortitudo) jest usuwać przeszkody woli w podążaniu za rozumem, podtrzymać wysiłki i dążenia do dóbr oraz walczyć ze złem. Oznacza albo ogólną stałość umysłu i jako taka jest warunkiem wszelkiej innej cnoty, albo szczególną sprawność znoszenia i wytrwania wobec wielkiego zła, w tym największego – niebezpieczeństwa śmierci.

Szczególnie istotne jest, by opanować odruch ucieczki biorący się z lęku przed złem i trudnościami, a także by atakować zło i pokonywać trudności oraz wytrwać w ich obliczu. Jednak należy również umiarkować śmiałość, gdyż może prowadzić do utraty zdrowia lub życia. Jest to zasadniczo cnota wojskowa – przedmiotem są sytuacje, gdy człowiek może lub powinien narazić się na śmierć, lecz nie wolno tego czynić bez rozumnej racji i trzeba starać się tego unikać.

Strach jest jednym z silniejszych determinantów naszego działania, związanym z instynktem samozachowawczym, więc równocześnie potrzebne będzie męstwo, ponieważ nie można dać się powodować odruchom. Konieczna jest zaprawa, ćwiczenie w cierpliwości, wytrwałości i stałości.

Oznakami posiadania lub braku usprawnienia są reakcje i zachowania w niespodziewanych sytuacjach niebezpiecznych. Doznanie przyjemności w pokonywaniu trudności, przeciwieństw i zła wskazuje na obecność cnoty, jednak towarzyszy jej smutek z powodu zagrożenia życia i często ból fizyczny. Jej szczytem będzie męczeństwo – oddanie życia w obronie absolutnej prawdy czy dobra, śmierć za ojczyznę i jej ład, innego człowieka, itp.