Dowartościować siebie

Jeśli potraktujemy odpoczynek jako kolejne zadanie, wówczas przestanie on być świadomą refleksją nad sobą.

To prawda. Tyle, że to kolejne zadanie jest potrzebne, aby znaleźć wewnętrzną równowagę i psychiczny komfort. Warto tu podkreślić, że przedłużający się stan napięcia i nieustannego wysiłku może prowadzić do depresji ukrytej za chronicznym zmęczeniem albo zespołem „wędrujących bólów”, pojawiających się w różnych częściach ciała i będących często oznaką zwykłego przemęczenia.

Co jeszcze mogłoby znaleźć się w katalogu zachowań i reakcji naszego organizmu, po których można poznać, że powinniśmy odpocząć?

Takim sygnałem jest często brak zdolności przeżywania radości. Nagle znika przyjemność płynąca z pracy i z wysiłku, a co za tym idzie, znika też przyjemność z odpoczywania. Zwiększa się poziom frustracji. Zdrowe funkcjonowanie streszcza słynna freudowska maksyma: zdrowy człowiek powinien kochać i pracować. Innymi słowy, jest w naszym życiu przestrzeń emocji i przeżyć, ale także przestrzeń pracy. To znaczy, że jestem dorosły i zdrowy, dlatego też mam ochotę pracować na miarę moich możliwości i z poszanowaniem siebie samego.

Często mówimy, że nie zasługujemy na odpoczynek.

To jest element surowego traktowania siebie. Mówi się często, że w dorosłym życiu traktujemy siebie tak, jak byliśmy traktowani w dzieciństwie. Jeśli słyszeliśmy wtedy komunikaty wskazujące, że odpoczynek jest nagrodą i zależy od wykazania się, to jako ludzie dorośli prawdopodobnie potraktujemy siebie podobnie. Takie postępowanie ma niewiele wspólnego z dbaniem o siebie i wsłuchiwaniem się w swoje potrzeby.

Każdy z nas funkcjonuje zasadniczo w cyklu: wysiłek – mobilizacja – zmęczenie – odpoczynek – regeneracja i ponowny wysiłek. O zdrowym funkcjonowaniu świadczy uczucie przyjemności płynące z podejmowanego wysiłku przy jednoczesnej świadomości potrzeby odpoczynku. Jednak nie w nagrodę czy za osiągnięcie czegoś, ale dlatego, że jest to niezbędny element naturalnego sposobu bycia. Nie da się tego schematu skrócić do nieustannego wysiłku i niejasnej perspektywy odpoczynku – kiedyś, w przyszłości i w dodatku tylko na chwilę, bo trzeba się będzie przecież spieszyć, by wykonać kolejne zadanie. Wówczas odpoczynek przybiera karykaturalną formę inwestycji, która ma podtrzymać naszą zdolność do wysiłku i wydajności.

Czy do odpoczywania należy się przygotować? Co zrobić, żeby dobrze odpocząć?

Przede wszystkim zwolnić. Dobrze ilustruje to taka anegdota: Ambitna ekipa wybrała się w Himalaje. Szybkim marszem szli zakładać kolejne obozy. Po którejś przerwie wynajęci Szerpowie nie wstają. Kierownik się denerwuje: nie macie sił? Chcecie większe stawki? A oni odpowiedzieli: zaczekamy, aż nasze dusze nas dogonią.

Warto świadomie analizować własne sposoby wypoczywania. Nie tyle rozliczać się, ile raczej pytać siebie, jak mi było ze sobą, z bliskimi, z innymi ludźmi. Ponadto każdy ma swój własny styl oraz zakres energii i temperamentu, co powinno się przekładać na styl wypoczywania. Trzeba sobie odpowiedzieć na pytanie, czy wolę bierność i plażowanie, czy raczej aktywność, na przykład chodzenie po górach. Chodzi tu o ważną umiejętność wsłuchania się w swoje potrzeby. Potrzeba roztropności i odwagi do dokonywania takich wyborów.

W sposobie i formie odpoczynku działa zasada przeciwieństwa. Ludzie, którzy w pracy mają mało kontaktów z innymi, a więcej z maszynami czy komputerami, w odpoczynku szukają kontaktu z ludźmi. I na odwrót. Ci, którzy na co dzień obracają się między ludźmi, poszukują spokoju i samotności. Źródłem tych preferencji jest naturalne pragnienie równowagi.