Dlaczego Afryka?

Ze społecznego i jednostkowego punktu widzenia najważniejsza jest więź z przodkami. Afrykanie mają swoich „żywych zmarłych”, gdyż dla większości ludów afrykańskich śmierć nie jest unicestwieniem życia. Zmarły przebywa fizycznie wśród żywych w formie duchowej i dlatego jest niewidzialny. Pamięć o zmarłych, a także o ich szlachetnych postawach Zgodnie z tradycją kobiety nie karmią swoich dzieci przez pierwsze tygodnie, przekonane, że mleko matki nie jest wystarczająco pożywne. Dzieci, którym podaje się mleko w proszku rozpuszczone w brudnej wodzie, cierpią na biegunki zagrażające ich życiu. i czynach, jest przechowywana przez żyjących krewnych, dla których oni z kolei są moralnym wsparciem, pomocą i doradcami w trudnych sprawach życiowych.

Dzięki wierze w tę więź śmierć naturalna odbierana jest jako przejście w inny wymiar życia. Samotna śmierć i brak należycie odprawionego obrzędu pogrzebowego mogą spowodować przerwanie tej więzi. W kulturach afrykańskich tak ważne jest właśnie posiadanie potomstwa, ponieważ wiąże się ono z przekonaniem, że człowiek żyje tak długo, jak długo żyje pamięć o nim, szczególnie ta dobra. Religia w tych kulturach była spójnią między światem żywych i zmarłych – i dlatego była tak ważna w życiu rodziny.

Rodzina zawsze spełniała rolę skarbnicy wartości kulturowych i strażnika norm obyczajowych. Na rodzinie opierał się cały system kontroli stosunków społecznych: dotyczył on relacji pomiędzy starszyzną rodową a całą wspólnotą, między głową rodziny a jej członkami, między rodzicami a dziećmi, między mężczyzną a kobietą. Rodzina kontrolowała wzajemne relacje jej członków również na płaszczyźnie całego rodu: rozstrzygano spory, karano winnych, aranżowano małżeństwa, zajmowano się sukcesją władzy.

Wspólnota krwi zobowiązywała do opieki i wynikających z niej konsekwencji. O tym, jak ważna jest to zasada, rządząca stosunkami społecznymi w Afryce, świadczy determinacja afrykańskich migrantów w dotarciu do Europy za wszelką cenę. Jest ona postrzegana jako Eldorado, dzięki któremu mogą wywiązać się z obowiązku alimentacyjnego wobec krewnych pozostawionych w Afryce: wobec starych rodziców, którzy sprzedali ostatni kawałek ziemi, aby wykształcić swojego syna, wobec rodzeństwa, które również pragnie się kształcić, czy wobec bliskich, którzy nie mają środków do życia. Taka solidarność rodowa, a także klanowa, przetrwała do dziś, utrwalając nie tylko pozytywną stronę tego zjawiska, ale niejednokrotnie wyzwalając trybalizm, który jako forma wzajemnego wspierania się na bazie „etnicznej swojskości” prowadzi często do patologii i negatywnych skutków społecznych.

Afryka w wirze zmian

O bogactwie kultur świadczy również bogactwo języków, które w Afryce jest nie mniej zróżnicowane niż wierzenia religijne. Najogólniej wyróżniamy następujące rodziny językowe: afroazjatycką, nilosaharyjską, Niger-Kongo (nigerokongijską), khoi-san i austronezyjską. W ich obrębie przebiegają szczegółowe podziały na grupy językowe i poszczególne języki. W pierwszej z wymienionych rodzin największym z grupy semickiej jest język arabski, który ma dwie formy: klasyczną, pełniącą rolę lingua franca i będącą językiem ludzi wykształconych.

Druga forma, kolokwialna, występuje w licznych dialektach (np. algierskim, marokańskim, egipskim, syryjskim i irackim) i jest najważniejszym językiem używanym w Afryce Północnej: w krajach Maghrebu, w Sudanie, Mauretanii, w części Mali, Nigru i Czadu. Język ten ma własny alfabet, który poza łacińskim jest najbardziej powszechny na świecie. Islam sprzyjał rozwojowi i upowszechnieniu tego języka, obecnie jest on językiem macierzystym dla ponad 250 milionów ludzi na świecie.