Głęboka i prawdziwa wspólnota

– Kryzys jest tu pretekstem do załatwienia większej sprawy?

– Kryzys jest faktem, ale dla planu strategicznego przedstawionego przez Barroso staje się narzędziem. Autorzy tego planu dla uzyskania jego akceptacji chcą wykorzystać obawy polityków europejskich i zwykłych ludzi przed kryzysem finansowym. Nieprzypadkowo, moim zdaniem, tego samego dnia, co plan Barroso, została też przedstawiona roczna ocena krajów członkowskich pod kątem spełniania przez nie kryteriów makroekonomicznych. Wynika z niej, że aż 14 krajów (są wśród nich także bogate kraje) z różnych powodów, np. zadłużenia sektora prywatnego, może mieć kłopoty ze spełnieniem kryteriów wymaganych w UE. A więc jedną ręką KE pokazuje zagrożenia, straszy, a drugą – podsuwa domniemane jedyne rozwiązania.

– Dlaczego ten „Projekt...” ogłoszono w takim dość dziwnym momencie – w trakcie negocjacji budżetowych perspektywy 2013-2014, tuż po fiasku pierwszej tury rokowań?

– Moim zdaniem, nieprzypadkowo. Formalnie rzecz biorąc, negocjacje w sprawie budżetu UE – zarówno wieloletniego, jak i rocznego – na 2013 r. nie są związane bezpośrednio z rozmowami i z dyskusjami na temat nadzoru bankowego. Wydawało się – taka była początkowo nadzieja – że uda się osiągnąć kompromis w sprawie budżetu przed rozstrzyganiem kwestii nadzoru bankowego. Nastąpiła jednak zmiana kolejności. Osiągnięty na grudniowym szczycie „kompromis” w sprawie nadzoru bankowego przyjmowany był w cieniu zawieszonych rozmów o budżecie. To jest oczywisty związek i zbieżność w czasie.

– Jak Pan ocenia stanowisko i zamiary polskiego rządu w tej sytuacji?

– Przedstawiciele rządu polskiego słusznie skupiają się na tym, aby Polska dostała jak najwięcej miliardów, ale z drugiej strony rząd posunął się już bardzo daleko w przyjmowaniu kompromisów, gdy chodzi o integrację bankową, finansową. Odsunięcie przez rząd Donalda Tuska decyzji o udziale w unijnym nadzorze bankowym powinno być przekształcone w jasną decyzję o pozostawieniu polskich banków pod wyłącznym nadzorem krajowym, który przecież dobrze się sprawdza.

– Jak daleko?

– Faktycznie rzecz biorąc, rząd Tuska zakłada, że Polska będzie uczestniczyła w tej „głębszej integracji”. W istocie polski rząd przyjął narzuconą mu strategię, a targuje się tylko o mniej istotne szczegóły, podczas gdy warto by się było zastanowić, czy Polska w ogóle powinna w tym procesie uczestniczyć.

– Jednak uczestniczy i sama o to uczestnictwo bardzo zabiega. „Pakt fiskalny” został już zatwierdzony przez rząd, będzie na pewno ratyfikowany. A nie powinien?

– Nie, bo fundamentalnie zmienia warunki polskiej ekonomii i gospodarki. Dlatego jego ratyfikacja powinna przebiegać zgodnie z artykułem Konstytucji, który wymaga 2/3 większości w Sejmie. Rząd uważa, że jest to sprawa niemająca fundamentalnego znaczenia i zamierza przeprowadzić ratyfikację zwykłą większością. Ten formalno-konstytucyjny spór zapewne jeszcze się rozogni. Warto przypomnieć, że „Pakt fiskalny” to umowa międzynarodowa zawierana poza traktatami unijnymi, w której uczestniczy 25 krajów UE (nie przystępuje doń Wielka Brytania i Republika Czeska). Jest on jednym z wielu dowodów na ogromną niespójność w procesie przekształcania Europy, na nieuporządkowanie procesu decyzyjnego.

– Wiadomo, że od pewnego czasu o wszystkim decydują najsilniejsi...

– W związku z kryzysem i załamaniem się gospodarek południa Europy w strefie euro nastąpiła konieczność zmian w sposobie uprawiania stosunków międzynarodowych UE. W 2008 r. nagle okazało się, że najważniejsze decyzje podejmowane są w ścisłym gronie, między panią kanclerz Niemiec a prezydentem Francji, że instytucje unijne dowiadywały się o nich ex post i tylko starały się nadążać za nimi, żeby nie było skandalu politycznego. W praktyce sposoby podejmowania decyzji opisane w traktacie lizbońskim – który był przecież w swoim czasie przedmiotem dyskusji, troski, sporów – teraz praktycznie w całości zostały zanegowane. Najważniejsze decyzje są podejmowane w stolicach dużych krajów europejskich.

– Warszawa, mimo marzeń polskiego rządu, nie ma szans, by się kiedykolwiek liczyć?

– Rząd PO abdykował z aspiracji do posiadania wpływu na ważne decyzje w UE. Przekonuje, że brak zgody na narzucane nam rozwiązania ma oznaczać, że znajdziemy się na marginesie Europy i czeka nas katastrofa. Takie myślenie nazwałbym pesymistycznie niesamodzielnym. Strach przed marginalizacją jest nieuzasadniony, bo to przecież sam środek, czyli strefa euro, ma dzisiaj największe problemy, a nie „marginesy” poza euro.

– Marginesy mogą mieć problem, gdy ktoś w „środku” w końcu zakręci kurek z funduszami!

– To prawda. Może się okazać, że ich zasilanie kroplówką unijnych funduszy zostanie zmniejszone lub wstrzymane.

– Los budżetu europejskiego 2013-2020 jest niepewny?

– Myślę, że ta wieloletnia perspektywa finansowa jednak będzie przyjęta na początku 2013 r. Oczywiście, w obecnej sytuacji politycznej i gospodarczej UE nie można wykluczyć i czarnego scenariusza, w którym uchwalony budżet w następnych latach przestanie być realizowany. W kolejnych krajach sytuacja finansowa i gospodarcza może się zaostrzyć na tyle, że w zasadzie UE przestanie funkcjonować w takim kształcie, do jakiego przyzwyczailiśmy się przez poprzednie lata. Może się okazać, że budżet jest niewykonalny.

– Może w takiej sytuacji, dla większego bezpieczeństwa, należy się godzić ze wszystkim, co dziś proponują silniejsi...?

– Niekoniecznie. Będąc odpowiedzialnym politykiem w kraju członkowskim UE, który jest odbiorcą pieniędzy, trzeba umieć sobie wyobrazić już dziś – niezależnie od tego, czy budżet będzie zrealizowany w całości, czy nie – że mało prawdopodobne wydaje się, aby po 2020 r. był jeszcze dopływ unijnych pieniędzy. W Polsce musimy się już przygotowywać do tego, że ta kroplówka zasilająca nasze finanse może się skończyć.