Zwycięskie Powstanie

Powitała go masowa, patriotyczna manifestacja Polaków, wywieszających w należącym wciąż do Niemiec mieście flagi ich zwycięskich wrogów: Anglii, Francji, USA oraz oczywiście polskie. Działanie te przyczyniły się do siłowych incydentów. Upowszechniony slogan o „prowokacjach” jako źródle powstania okazuje się więc być obosiecznym. Każda ze stron prowokowała drugą.

Walki rozpoczęło zdemolowanie 27 grudnia przez niemieckich żołnierzy siedziby NRL i ostrzelanie „Bazaru”, w którym przebywał Paderewski. Zbrojna odpowiedź polskiej Straży Ludowej eskalowała konflikt na cały Poznań, szybko opanowany przez Polaków. Integrując walczące oddziały, Komisariat NRL powołał Komendę Główną Wojsk Powstańczych z mjr. Stanisławem Taczakiem na czele.

Walki szybko objęły prowincję. Do końca roku administrację pruską usunięto z większości miast Wielkopolski. Nie powiodły się jedynie próby zajęcia Bydgoszczy, Leszna, Rawicza i Zbąszynia.
6 stycznia zdobyto lotnisko Ławica. Przejęto tu ok. 400 samolotów. Stanowiły one trzon polskiego lotnictwa w wojnie z bolszewikami. Prawdopodobnie była to w dziejach największej wartości (200 mln marek) jednorazowa zdobycz sił polskich.

Co ciekawe, paradoksalnie, jednym ze źródeł sukcesu w zasadzie nieprzygotowywanego powstania było to, że „wyposażającym je”, „organizatorem” wojsk i struktur powstańczych było państwo niemieckie. Większość powstańców stanowili bowiem żołnierze polscy pochodzący z armii niemieckiej. Zastępując niemieckie emblematy polskimi, używając niemieckiego sprzętu, wsparli obsadzanie lokalnych urzędów przez Polaków.

9 stycznia NRL oficjalnie ogłosiła przejęcie władzy w Prowincji Poznańskiej. Rozpoczęto spolszczanie administracji. Nowym dowódcą powstania został oddelegowany z Warszawy gen. Józef Dowbór-Muśnicki, a szefem sztabu kpt. Władysław Anders.

Szybko osiągnięty sukces wynikał z zaskoczenia i sprawnej samoorganizacji, a także był skutkiem trudności, które dotknęły Niemcy, zwłaszcza z nieudanego komunistycznego puczu w Berlinie przeprowadzonego na początku stycznia.

Zdecydowaną kontrakcję – atak z północy, Niemcy podjęli dopiero w połowie miesiąca. Podczas walk, z rąk do rąk, przechodziły: Chodzież, Czarnków, Nakło i Szamocin. Ich natężenie wymusiło rozbudowę Armii Wielkopolskiej. 17 stycznia powołano roczniki 1897-1899, a 26 stycznia w Poznaniu na przemianowanym na plac Wolności placu Wilhelmowskim odbyła się uroczysta przysięga tych wojsk.

Następnego dnia Niemcy podjęli silną ofensywę na odcinku bydgoskim, skutkującą ciężkimi walkami o Szubin, Łabiszyn i Rynarzewo. Załamała się ona 2 lutego, a powstańcy odzyskali utracone wcześniej obszary. Ponieważ prowadzone w Berlinie w dniach 2-5 lutego rozmowy rozejmowe przez Wojciecha Korfantego zakończyły się fiaskiem, wciąż możliwa była przewaga gromadzonego Grenzschutzu. Po porażce na północy wzmógł on 9 lutego napór na front południowy i zachodni w rejonie Rawicza i Trzciela.