Minister ekskomunikowana?

Media podały, że 14-letnia Agata z Lublina dokonała ponoć aborcji. W znalezieniu szpitala i medyka, który to wykonał, miała skutecznie pomóc Ewa Kopacz, minister zdrowia. W tej sytuacji została zainicjowana akcja wysyłania listów do biskupa Zygmunta Zimowskiego, do którego diecezji należy pani minister. W liście można m.in. przeczytać: „Z uwagi na możliwość zgorszenia (Ewa Kopacz podaje się za katoliczkę) pokornie proszę o zbadanie, czy pani minister Kopacz zaciągnęła ekskomunikę oraz w przypadku pozytywnego orzeczenia – o publiczne zadeklarowanie jej zaciągnięcia stosownym dekretem”.

Czy tego rodzaju podejrzenie to jedynie wymysł „fundamentalistów” katolickich, czy też rzeczywisty problem z punktu widzenia nauki Kościoła? Kodeks Prawa Kanonicznego stwierdza: „Kto powoduje przerwanie ciąży, po zaistnieniu skutku podlega ekskomunice wiążącej mocą samego prawa” (kan. 1398). Wyrażenie „wiążącej mocą samego prawa” oznacza, że nie chodzi tu o taką sytuację, w której jakiś biskup orzeka i nakłada karę ekskomuniki, ale o wpadnięcie w ekskomunikę niejako automatycznie po skutecznym spowodowaniu aborcji, „przez sam fakt popełnienia przestępstwa” (kan. 1314). W Katechizmie Kościoła Katolickiego czytamy: „Formalne współdziałanie w przerywaniu ciąży stanowi poważne wykroczenie. Kościół nakłada kanoniczną karę ekskomuniki za to przestępstwo przeciw życiu ludzkiemu. [...] Kościół nie zamierza przez to ograniczać zakresu miłosierdzia. Ukazuje ciężar popełnionej zbrodni, szkodę nie do naprawienia wyrządzoną niewinnie zamordowanemu dziecku, jego rodzicom...” (nr 2272).

Czym jest ekskomunika? Otóż Kościół ma prawo wymierzania sankcji karnych wiernym (czyli należącym do wspólnoty Kościoła) popełniającym przestępstwo (które z punktu widzenia prawa świeckiego nie musi być przestępstwem). Jedną z sankcji karnych jest właśnie ekskomunika. Osoba ekskomunikowana nie może m.in. sprawować i przyjmować sakramentów. W tym sensie znajduje się poza wspólnotą wierzących, dopóki nie zostanie z niej zdjęta ekskomunika, co może dokonać się np. podczas spowiedzi sakramentalnej.

Arcybiskup Gocłowski, zapytany o możliwość zaistnienia w omawianym przypadku ekskomuniki, odpowiedział: „Nie wiem, dlaczego pani minister wskazała któryś ze szpitali gdańskich. Jeśli rzeczywiście wskazała, to bezpośrednio uczestniczyła w tym fakcie, który powoduje tego typu konsekwencje”. Jednak interpretacja kanonu dotyczącego aborcji, a szczególnie wyrażenia „kto powoduje przerwanie ciąży”, nie jest wcale jednoznaczna, a ponadto rzeczywisty udział pani minister w całej sprawie też nie jest jasny, stąd nikt poważny na podstawie samych doniesień prasowych nie będzie publicznie wydawał ostatecznych wyroków. Prawdopodobnie sprawa zostanie wyjaśniona na tzw. forum wewnętrznym, czyli podczas sakramentu spowiedzi. Z drugiej strony, sprawa ma wymiar publiczny, gdyż o 14-latce z Lublina dyskutowała cała Polska. Dyskusję trzeba jednak prowadzić odpowiedzialnie, a nie w taki sposób, jak np. Cezary Michalski z „Dziennika”, który napisał tekścik pod głupawym podtytułem: „Jeśli Kościół ekskomunikuje Kopacz, w polityce zostanie mu tylko Giertych”.

Last, but not least. Kwestia zaangażowania minister zdrowia w aborcję 14-latki nasuwa pytanie o napięcie, jakie może się pojawić pomiędzy obowiązkami urzędnika, który jest katolikiem, a katolicką wiarą. Istnieje w teologii teoria „prawa niedoskonałego”, zgodnie z którą katolik może ustanawiać i realizować prawo z punktu widzenia Kościoła niedoskonałe (np. tylko częściowy zakaz aborcji), jeśli realna alternatywa polityczno-prawna jest gorsza. Mówiąc ogólnie, pojawia się pytanie, jak wierzący katolik może i powinien pełnić funkcje publiczne w przestrzeni prawnej, która w pewnych punktach znajduje się w sprzeczności z nauczaniem katolickim.