Tajemnice Wyspy Wielkanocnej

Jak dotarła na zagubioną na Pacyfiku wyspę tubylcza ludność Rapa Nui? Jaką reprezentowała kulturę i duchowość? Co skłoniło ją do rzeźbienia monumentalnych moai oraz co się stało, że z powierzchni mlekiem i miodem płynącej wyspy jej mieszkańcy zeszli do jaskiń, które zaludniali do połowy XX wieku? O wczoraj i dziś najdalej oddalonej od kontynentu wyspy opowiadał barwnie prof. Zdzisław Jan Ryn, kierownik naukowy i lekarz wypraw polskiej grupy badaczy jaskiń Wyspy Wielkanocnej na spotkaniu zorganizowanym w auli redakcji „Niedzieli” 4 marca. Spotkanie poprzedziło otwarcie wystawy „Wyspa Wielkanocna bez tajemnic”, przygotowanej przez Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego. Wystawa odwiedziła już wiele miast Polski. Jej następnym etapem będzie Warszawa, gdzie na Krajowej Konferencji Internistów odbędzie się promocja książki prof. Zdzisława Jana Ryna pt. „Eskulap na Rapa Nui”. Książka jest pokłosiem badań antropologicznych i medycznych nad współczesną ludnością zamieszkującą wyspę, tradycyjnymi formami leczenia i ziołami leczniczymi wykorzystywanymi przez miejscowych uzdrawiaczy.

Wyspa Wielkanocna odkryta przez Holendrów w Niedzielę Wielkanocną 1722 r. (stąd jej nazwa) obecnie jest największym muzeum pod gołym niebem. Zawiera 30 tys. stanowisk archeologicznych. Część z nich znajduje się pod ziemią. I ten niezwykły, tajemniczy świat badali polscy naukowcy z Uniwersytetu Jagiellońskiego i Uniwersytetu Warszawskiego w czasie sześciu wypraw na Wyspę Wielkanocną. Ich pokłosiem była inwentaryzacja 300 jaskiń i opracowanie dokumentacji kartograficznej, antropologicznej i archeologicznej podziemnego świata Rapa Nui.

Ten wkład polskiej myśli naukowej w badanie odległego od Polski kontynentu (Wyspa Wielkanocna jest częścią terytorium Chile) i ogólnoświatowy dorobek naukowy (Wyspa Wielkanocna znajduje się na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO) jest kontynuacją chlubnych tradycji unikatowych odkryć i badań prowadzonych przez Ignacego Domeykę w adopcyjnej ojczyźnie – Chile. Pokłosiem wypraw polskiej grupy badaczy była pionierska na skalę światową publikacja z badań, wydana już w języku angielskim i hiszpańskim, oraz film dokumentalny „Podziemny świat Rapa Nui”, nakręcony przez ekipę „National Geographic” towarzyszącą polskim speleologom w eksploracji jaskiń. Fragmenty tego filmu emitowane były w czasie spotkania z prof. Rynem. W kolejnych dniach trwania wystawy oglądali go studenci i uczniowie przybyli na wystawę do redakcji „Niedzieli”.

Kontakty z Wyspą Wielkanocną prof. Ryna, który przybył na spotkanie w „Niedzieli” z żoną Grażyną, rozpoczęły się w czasie pełnienia przez niego misji dyplomatycznej w Chile na początku lat 90. ubiegłego wieku. To właśnie jako ambasador tego kraju wraz z małżonką był oficjalnie przyjmowany przez burmistrza wyspy i gubernatora. Mówił o swojej fascynacji wyspą, zawiązanych przyjaźniach z tubylcami i polonicach. Przybliżał kulturę, wierzenia i zmiany cywilizacyjne, które zachodzą na wyspie przez ostatnie 20 lat. Dziś Wyspę Wielkanocą zamieszkuje 4 tys. ludności tubylczej, którą stanowią potomkowie przybyłych tu przed wiekami Polinezyjczyków i przybyszów z kontynentu. Wiele jest małżeństw mieszanych. Wyspiarze zamieniają konie na samochody, a żywność i ubrania coraz częściej sprowadzają z kontynentu. Zauważalna jest jednak duma wyspiarzy z własnej historii i kultury. W odkrywaniu tej tożsamości wzięli też udział polscy badacze jaskiń, którzy dostarczają mieszkańcom wiedzy o ich przodkach, ich zwyczajach, strukturze społecznej, wierzeniach i legendach. – I to niezwykłe bogactwo kultury, w którym elementy wierzeń przodków łączą się i przenikają z cywilizacją chrześcijańską, pozwala mieć nadzieję, że kultura ta przetrwa mimo zmian cywilizacyjnych – mówił w czasie spotkania prof. Ryn – a wyprawy na wyspę polskich badaczy pomogą tubylcom w odkrywaniu własnej tożsamości z jej oryginalną kulturą, obyczajami i zwyczajami.

Witając gości i osoby przybyłe na otwarcie wystawy o Wyspie Wielkanocnej, redaktor naczelny „Niedzieli” ks. inf. Ireneusz Skubiś nawiązał do nazwy wyspy nadanej jej przez odkrywców w Niedzielę Wielkanocną. – Treścią wystawy jest bardzo ważny aspekt życia duchowego – zmartwychwstanie. Dzięki determinacji mieszkańców Wyspy Wielkanocnej mogła zmartwychwstać ich kultura, duchowość, życie wewnętrzne. Jest to źródłem nadziei, że ta kultura przetrwa. Na wystawie widzimy też zmartwychwstawanie do wielkich odkryć naszej polskiej myśli badawczej.

Ksiądz Redaktor podziękował Państwu Grażynie i Zdzisławowi Rynom za przybycie na spotkanie i niezwykle barwny przekaz. Wyraził też podziękowania Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego za wypożyczenie wystawy o Wyspie Wielkanocnej.