Wyrównywanie szans edukacyjnych. Konfrontacja działań z potrzebami

Minął 2007 rok – Europejski Rok na Rzecz Równych Szans dla Wszystkich. Rozwiązania zaproponowane i podjęte przez kraje Unii Europejskiej miały na celu uświadomienie ludziom ich praw do równego traktowania i życia bez dyskryminacji. Po raz kolejny podjęto próby działań promujących równe szanse dla wszystkich – w pracy, w edukacji i służbie zdrowia. Działania te podejmowane były na poziomie krajowym, regionalnych i lokalnym. Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego w Małopolsce zakładał, że wdrażaniem działań w zakresie wyrównywania szans edukacyjnych poprzez programy stypendialne zajmie się Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego, a od 2006 roku kompetencje te przekazano do Departamentu Funduszy Strukturalnych. Celem programu stypendialnego było zwiększenie dostępu do edukacji na poziomie ponadgimnazjalnym i wyższym młodzieży pochodzącej z terenów wiejskich, a więc pokonanie barier edukacyjnych wynikających z dysproporcji materialnych. Ograniczenie liczby szkół kończących się maturą w obszarach wiejskich znacznie zwiększa koszty ponoszone na edukację z uwagi na konieczność kontynuowania kształcenia poza miejscem zamieszkania.

Ale problem wyrównywania szans edukacyjnych obejmuje jeszcze inne obszary, i należy go rozumieć również w innych kontekstach. Te obszary wyznaczają czasy, w których żyjemy. Współczesna szkoła wymaga podjęcia działań w zakresie edukacji środowiskowej i kulturowej. Modernizacja działań edukacyjnych ma niwelować progi szkolne w dwóch wymiarach: awansu edukacyjnego ucznia i trudności wychowawczych. „Zadaniem szkoły w świecie technologii nowoczesności i społeczeństwie technopolu jest takie wychowanie, które obejmie emocje, rozum i wyobraźnię”. Problemy te dotykają w równym stopniu obszary wiejskie jak i miejskie, bo wraz z przemianami gospodarczymi zmieniła się Polska – polska wieś i polskie miasto. Struktura społeczności wiejskiej jest zupełnie inna niż dawniej, zmieniły się też jej oczekiwania i potrzeby. Dla edukacji natomiast bardzo ważna jest poprawa pozycji oświaty w lokalnej polityce. Należy więc wdrażać programy kształtujące tożsamość lokalną, pogłębiające wiedzę o potencjale własnego regionu, czy popierać inicjatywy kształtujące aktywne postawy obywatelskie.

Dysproporcje materialne dostrzegane są zarówno w środowisku wiejskim jak i miejskim. Dostęp do edukacji ponadgimnazjalnej i wyższej jest utrudniony nie tylko przez odległość szkoły od miejsca zamieszkania. Wyrównanie szans edukacyjnych nastąpi przede wszystkim poprzez poprawę jakości edukacji. Należy dążyć do poprawy jakości pracy szkół miejskich i wiejskich, a jakość ta jest wyznaczona efektywną pracę nauczyciela. Ewaluacja jakości edukacji wymaga od nauczyciela większych kompetencji psychologicznych, diagnostycznych, umiejętności pomiaru osiągnięć uczniów i wspierania ich rozwoju. W ramach kompetencji wychowawczych punktem wyjścia wszelkich oddziaływań jest posiadanie autorytetu wśród rodziców, dzieci i młodzieży. Nauczyciel, który potrafi współdziałać z innymi (nauczycielami, specjalistami, rodzicami, uczniami) nauczy tej współpracy swoich podopiecznych.