Co się stało pod dębem?

miłosny dialog

Żadna z postaci nie siedzi prosto, każda się pochyla. Syn w Stronę Ojca, Ojciec w stronę Syna i Ducha, Duch w kierunku Ojca i Syna. Zarys pochylonych ramion, skłony głów, ustawienie stołu i tronów wyznaczają okrąg. Równocześnie miejsca, które aniołowie zajmują w przestrzeni wyznaczają wierzchołki trójkąta. Taka kompozycja (trójkąt wpisany w okrąg) ma wyrażać jedność istoty i troistość Boskich Osób.

Krąg to doskonałość, wieczność, pełnia - w jego centrum widzimy dłoń Chrystusa wskazująca na leżący na stole, ołtarzu - kielich. Podobno w kielichu namalowany był pierwotnie baranek paschalny, jednak gdy kanony kościelne zabroniły przedstawiania Syna Bożego w taki sposób, baranka zastąpiła kiść winogron. Mimo to niektórzy wciąż widzą na ikonie głowę baranka albo jego krew.

Niezależnie od tego kielich symbolizuje ofiarę Chrystusa spełnianą w Eucharystii, podczas której obecna jest cała Trójca. Zarys postaci siedzących po bokach stołu układa się w kształt kolejnego kielicha, w którego wnętrzu widzimy środkowego anioła - Chrystusa.

Rublow stara się opowiedzieć o Trójcy Świętej, jako o spotkaniu kochających się Osób. Niektórzy widzą w tym dialogu prośbę Syna o Ducha Pocieszyciela. To Syn spogląda na Ojca, podczas gdy Jego prawa ręka - jak wspomniano - wskazuje na kielich (ofiarę) i Ducha.

Te spojrzenia i gesty oznaczają prośbę o zesłanie Parakleta dla wierzących, które jest możliwe właśnie dzięki śmierci, zmartwychwstaniu i wniebowstąpieniu Chrystusa. Ojciec, który zawsze Syna wysłuchuje, spełnia tę prośbę. Jego spojrzenie kieruje się na Ducha: jest to niejako udzielenie Mu błogosławieństwa na dopełnienie dzieła Syna. Duch Święty, zgadzając się na to, pokornie pochyla głowę.

dom, drzewo i skała

Każda ikona musi być podpisana. Nie chodzi jednak o nazwisko autora - podpisane muszą być znajdujące się na ikonie postacie. U Rublowa - nad poszczególnymi aniołami - nie widać jednak tradycyjnych podpisów: Bóg Ojciec, Syn Boży i Duch Święty. Postacie można za to zidentyfikować za pomocą ukazanych za nimi elementów tła: domu, drzewa i skały.

Za aniołem pierwszym od lewej (Ojcem) znajduje się Jego dom, zgodnie ze słowami: w domu mego Ojca jest mieszkań wiele (J 14,2). Drzewo umieszczone za Synem przedstawia zarówno drzewo życia jak i drzewo krzyża. Podpis pod aniołem symbolizującym Ducha Świętego jest najmniej widoczny. To skała, będąca odwołaniem do starotestamentowego opisu wody tryskającej ze skały (por. Wj 17,6) oraz słów Jezusa dotyczących Ducha Świętego: strumienie wody żywej popłyną z jego wnętrza (J 7, 37).

Z przodu ołtarza znajduje się puste miejsce w kształcie prostokąta (jego cztery wierzchołki, symbolizują cztery strony świata). W tym miejscu zazwyczaj składało się relikwie męczenników i świętych czczonych w danej świątyni. Ta przestrzeń, zdaniem teologów, jest przeznaczona dla nas - oglądających ikonę. Jesteśmy zaproszeni do tego stołu. Powinniśmy przy nim usiąść, bo tam przewidziano dla nas miejsce. Zostaliśmy wpisani w okrąg, w życie Trójcy Świętej.