Małe kroki do jedności

W Europie coraz bardziej dostrzegalna jest konieczność ożywienia całego chrześcijaństwa. Zarówno na Zachodzie, jak i na Wschodzie stopniowo rośnie świadomość potrzeby ewangelizacji i wspólnego świadectwa. Chrześcijanie muszą przypomnieć, że nasz kontynent i jego kultura wyrosły na krzyżu i chrześcijańskich wartościach. Wystarczy rozejrzeć się wokół, by zobaczyć, że w centrum wszystkich starych miast Europy stoi katedra. Od Portugalii po Moskwę, od Grecji po Islandię – wszędzie są kościoły i krzyże.

Wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu dał lekcję podzielonemu chrześcijaństwu. Wyznawcy Chrystusa powinni przebudzić się, by w zasadniczych kwestiach przemawiać stanowczym i tym samym głosem. Tak jak jeden był krzyż, na którym życie oddał Zbawiciel.

Od kłótni, po przebaczenie

Śledząc historię naszego kontynentu, można odnieść wrażenie, że sami sobie jesteśmy winni tej sytuacji. Najpierw w wyniku schizmy z 1054 r. pokłócił się chrześcijański Wschód z Zachodem. A niespełna 500 lat później, na tle reformacji, doszło do kolejnego pęknięcia między Północą a Południem Europy. W efekcie, po dwóch tysiącach lat chrześcijaństwa, niewidzialna jedność Chrystusowego Kościoła została widzialnie podzielona na Kościół rzymskokatolicki, prawosławny oraz wiele Kościołów i wspólnot wywodzących się z reformacji.

Dopiero po prawie 1000-letniej historii życia obok siebie chrześcijanie zaczęli wreszcie ze sobą rozmawiać. Dla nas, katolików, przełomowy był Sobór Watykański II, na którym przesądzono o zaangażowaniu Kościoła w dialog z innymi wyznaniami. W 1964 r. dekret o ekumenizmie został zatwierdzony przez Ojca Świętego Pawła VI.

Na wprowadzenie dokumentów soborowych w czyn nie trzeba było długo czekać. Pierwszym ważnym ekumenicznym krokiem było wzajemne zniesienie klątw (1965) między Kościołem katolickim a prawosławnym. Od tej pory ekskomunika, która była pokłosiem schizmy z 1054 r., przestała już ciążyć na wzajemnych stosunkach siostrzanych Kościołów.

Równo dziesięć lat później miał miejsce inny bardzo wymowny ekumeniczny gest. Na Mszę św., którą papież Paweł VI odprawiał w Kaplicy Sykstyńskiej, przybył wysłannik patriarchatu Konstantynopola – metropolita Meliton. Ojciec Święty z wyciągniętymi ramionami ruszył w kierunku prawosławnego brata w wierze. Wszyscy obserwatorzy spodziewali się braterskiego uścisku obydwu hierarchów. Kiedy jednak prawosławny biskup i papież – obaj z uniesionymi ramionami – stanęli naprzeciw siebie, Paweł VI, ku zaskoczeniu Melitona, runął na kolana i ucałował jego stopy.

Brakuje entuzjazmu

Relacje między chrześcijanami różnych wyznań z roku na rok zaczęły się poprawiać. Po stuleciach „dialogu” prowadzonego często mieczem i wojnami przyszła pora na szczerą rozmowę i wspólną modlitwę. Posoborowy okres był czasem ekumenicznego entuzjazmu i teologicznej fascynacji. Optymiści myśleli, że skoro Kościół katolicki zaangażował się w rozmowy z innowiercami, to jedność chrześcijan jest na wyciągnięcie ręki.