Katecheza a kultura

„Człowiek i tylko człowiek jest sprawcą i twórcą kultury; człowiek i tylko człowiek w niej wyraża się i w niej się potwierdza. Przez kulturę człowiek odznacza się i odróżnia od całej reszty istnień, wchodzących w skład widzialnego świata; człowiek nie może obejść się bez kultury. Kultura jest właściwym sposobem istnienia i bytowania człowieka”.
Jan Paweł II

Pismo Święte stwierdza, że człowiek – stworzony na „obraz i podobieństwo Boże” – od samego początku swych dziejów jest istotą kulturotwórczą. Zgodnie ze stwórczym zamiarem Boga ma on ustawicznie poszerzać swoje panowanie nad światem, humanizować odniesienia międzyludzkie, dążyć do swojego wszechstronnego rozwoju: biologicznego, intelektualnego, etycznego, religijnego. Realizując tę misję, człowiek nie tylko uwalnia się od ograniczeń spowodowanych determinizmem fizycznym, lecz także zaspokaja swoje istotne potrzeby materialne i duchowe. W ujęciu autorów biblijnych zasadniczym warunkiem właściwie rozumianego rozwoju kulturalnego jest trwanie w ścisłej łączności ze Stwórcą i zdecydowane podporządkowanie się Jego zamiarom. Aby człowiek mógł kontynuować Boże dzieło stworzenia, musi na zawsze pozostać rozmówcą i współpracownikiem Boga, gdyż w przeciwnym razie unieszczęśliwi siebie i innych oraz doprowadzi do zakłócenia porządku panującego w świecie.
Kościół przywiązuje wielką wagę do personalistycznego rozumienia kultury, która – umożliwiając pełny rozwój osobowości ludzkiej – nie tylko wyraża człowieka i potwierdza jego człowieczeństwo, lecz także spełnia istotną rolę w indywidualnym dojrzewaniu religijnym i w procesie ewangelizacji wszystkich narodów; dzięki kulturze człowiek zdobywa świadomość siebie, poszerza zakres swojej wolności, staje się zdolny do nawiązania dialogu z innymi i międzyosobowego porozumienia.

Sobór Watykański II w szczególny sposób nakreślił znaczenie kultury osobowej. Wszystkie inne formy kultury mają charakter wtórny i instrumentalny. Sobór stwierdza” „Więcej wart jest człowiek z racji tego czym jest, niż ze względu na to co posiada” (KDK). Nic więc dziwnego, że godność osoby ludzkiej i właściwy jej rozwój stały się nie tylko podstawowymi pojęciami nowożytnej antropologii filozoficznej, polityki społecznej państwa i fundamentami wszystkich współczesnych konstytucji, lecz również stanowią motyw przewodni wielu dokumentów soborowych.

W rozwoju kultury osobowej zasadniczą rolę odgrywa harmonia między poznaniem i postępowaniem. W działalności poznawczej należy w szczególny sposób zaakcentować uniwersalizm: im dalsze horyzonty i im szersza wizja świata oraz otaczającej nas rzeczywistości, tym większa szansa, by wytworzona przez nas kultura dorastała do ideału kultury autentycznej. W tym przypadku nie tylko o ilościowe przyswajanie wiadomości, ale przede wszystkim o rozwój krytycznego myślenia, wydawania własnych sądów, kontemplację prawdy, a więc o mądrość, która nie zawsze idzie w parze z wiedzą.