Przed semaforem

Gdzie ci biskupi

Znamienne, że próba podjęcia na synodzie tematu Mszy trydenckiej została szybko wyciszona. Żaden z biskupów nie upomniał się o większe prawa dla katolików kultywujących tę liturgię. Zdecydowana większość hierarchów pokazała, że w pełni akceptuje nową Mszę i nie widzi potrzeby „wzmacniania” starej. Trudno się dziwić, że starania o powrót starej Mszy spotykają się z rezerwą wielu biskupów. W kwestii tak ważnej dla życia Kościoła, jaką jest liturgia, do głosu dochodzi pytanie o kolegialność biskupów, czyli ich wspólnej – z papieżem – odpowiedz ialności za cały Kościół.

Ostatnie kroki Stolicy Apostolskiej na ostrzu noża stawiają pytania w rodzaju: czy biskupi są jedynie wykonawcami woli płynącej jednostronnie z Watykanu, czy też razem z papieżem, we wspólnocie z nim i pod jego zwierzchnictwem (kolegialnie) współdecydują o istotnych dla życia Kościoła sprawach?

Do myślenia daje fakt, że na Mszę trydencką, celebrowaną 17 czerwca przez kard. Hoyosa w londyńskiej katedrze Westminster, nie przybył żaden biskup Kościoła Anglii i Walii.

„Uwolnienie” Mszy trydenckiej nie było aktem wyrażającym zgodne i wspólne stanowisko wszystkich biskupów, ale osobistą inicjatywą Papieża (łac. motu prioprio: z własnej inicjatywy).

Zbigniew Nosowski, redaktor naczelny „Więzi” i uczestnik wspomnianego synodu pytał, „czy zasada kolegialności biskupów, o której tak wiele mówi się dziś w Kościele – zwłaszcza w tak ważnej sprawie, jaką jest liturgia, szczyt i źródło życia Kościoła – nie powinna zakładać większej zbieżności postaw papieża i światowego episkopatu”.

Problem ten nabiera większej dramaturgii, kiedy wspomni się, że w 1987 r. kard. Ratzinger podkreślał, iż fundamentem i źródłem teologii kolegialności biskupów jest eklezjologia eucharystyczna; innymi słowy – kolegialność jest zakorzeniona w liturgii. W tym miejscu rodzi się pytanie: jak rozumieć kolegialność, gdy właśnie w sprawie liturgii Benedykt XVI podejmuje istotne dla Kościoła decyzje, korzystając z uprawnień przysługujących „jedynie” urzędowi papieskiemu?

Pytania co do watykańskich starań o wzmocnienie liturgii trydenckiej wyostrza fakt, że pierwszoplanową rolę odgrywają tu dykasterie Kurii Rzymskiej.

Komisja „Ecclesia Dei”, notabene nie najwyższej rangi wśród kurialnych urzędów, pełni rolę pośredniczącą między Papieżem a wiernymi, niejako ponad głowami biskupów i Kościołów lokalnych. Tymczasem Sobór postanowił, że prawo kierowania sprawami liturgii przysługuje nie tylko Stolicy Apostolskiej, ale też biskupowi i konferencjom biskupów (por. Konstytucja o Liturgii Świętej, nr 22 i 39).

Już w 1999 r. kard. Franz König z Wiednia, wielki zwolennik zwiększenia kolegialności, pisał, że Kuria przypisuje sobie rolę „trzeciej siły”, obok biskupa Rzymu i pozostałych biskupów, „siły”, która zdaje się przejmować kompetencje tych ostatnich: „W rzeczy samej, de facto, a nie de iure, świadomie czy nie, kurialne autorytety (...) przywłaszczają sobie zadania kolegium biskupów” – pisał kard. König.

Wielu teologów i biskupów, w tym kardynałów, uważa, że Watykan od lat konsekwentnie opowiada się za wąskim rozumieniem kolegialności. Tak też nierzadko rozumie się obecne „protrydenckie” kroki dotyczące liturgii.