Nauka o Bogu w trudnych czasach

Czym jest teologia?

W chrześcijańskiej tradycji łacińskiej określenie theologia nie jest używane aż do czasów

św. Augustyna. Do późnego średniowiecza w jej miejsce korzysta się z określeń: sacra Scriptura, doctrina christiana, sacra doctrina. Czym zatem jest teologia? Najprościej należałoby odpowiedzieć, że jest pytaniem o treść rozmowy prowadzonej przez Boga z człowiekiem oraz człowieka z Bogiem. Stanowi odmianę wiary pytającej o Boga, Jego istnienie i naturę, o Jego związki ze światem i o zadania, które czekają człowieka. Teolog pyta, ponieważ pragnie lepiej i głębiej poznać Tego, który objawia mu się jako Odwieczny, niezwiązany z czasem, z historią, ale niezwykle im bliski. Pytania teologa, chociaż skierowane są do intelektu, przenoszą się na konkretne życie i podejmowane wybory.

Teologia jest wiarą poszukującą zrozumienia (fides quaerens intellectum). Określa się ją również mianem zdyscyplinowanej, rozumowej refleksji nad wiarą oraz tym, co rodzi się z wiary i do niej prowadzi. Theo-logia obejmuje dwa ważne i ściśle związane wymiary jednej i tej samej rzeczywistości. Z jednej strony jest ona rozumową, czyli opartą na intelekcie refleksją nad „wkraczaniem” Boga w życie ludzi i świata, z drugiej krytyczną analizą „wychodzenia” człowieka ku Bogu. Teologia podziwia, i czyni to w sposób naukowy, czyli krytyczny, „obecność” Boga w świecie człowieka i „obecność” człowieka w świecie Boga. Jest mową formułowaną nie tylko w pojęciach, ale też w czynach i postawach życiowych.

Przedmiotem teologii jest wiara w jej podwójnym wymiarze – osobowym i przedmiotowym. Pierwszym jest sam Bóg, drugim wszystko, co Go objawia.

„Uprawianie” teologii jest możliwe tylko dlatego, że rozum ze swojej natury zorientowany jest na prawdę, a Objawienie jest manifestacją prawdy o Bogu. I chociaż prawda objawiona przekracza rozum ludzki, to pozostaje z nim w głębokiej harmonii. Dlatego naturalne dążenie rozumu ku prawdzie pozwala mu przeniknąć sens Objawienia. Zaufanie do harmonii między wiarą i rozumem pozwala teologowi uniknąć pułapki, jaką stanowi skrajny fideizm czy skrajny racjonalizm.

Poddając analizie treść Objawienia, czyli całe wydarzenie związane z „wkraczaniem” Wszechmogącego w świat człowieka, refleksja teologiczna poznaje coraz lepiej zamiary Stwórcy względem stworzenia i wymagania, jakie stawia On człowiekowi spragnionemu szczęścia. Teolog katolicki stara się ściśle łączyć w sobie dwa wymiary: boski i ludzki, ponadczasowy i czasowy, poznanie intelektualne i egzystencjalne doświadczenie Boga.

Jakie jest powołanie teologa?

Żaden z polskich słowników teologii katolickiej nie zamieścił hasła „teolog”. Nie pojawia się ono w zagranicznych słownikach. „Instrukcja o powołaniu teologa w Kościele”, opublikowana przez Kongregację Nauki Wiary 24 maja 1990 r., podejmuje próbę określenia tożsamości teologa. Nie pyta bezpośrednio o jego tożsamość, ale raczej o jego powołanie. W świetle tego dokumentu „zadaniem [teologa – przyp. ZK] jest zdobywanie, w łączności z Magisterium, coraz głębszego rozumienia Słowa Bożego zawartego w natchnionym Piśmie Świętym i przekazanego przez żywą Tradycję Kościoła” (nr 6).