Coraz wyższe loty

Sięgnijmy najpierw do historii. Trzeba wiedzieć, że „polska szkoła lotnictwa” to jeszcze nie Dęblin. Pierwsze szkolenia pilotów i początki zarówno światowego, jak również europejskiego lotnictwa miały miejsce, kiedy Polska rozdrapana była przez zaborców. Wielkim animatorem lotnictwa był książę Zdzisław Lubomirski. W 1910 r., mając kilka samolotów, założył na warszawskich Polach Mokotowskich szkołę lotniczą, nazwaną później „Aviata” („Przegląd Sił Powietrznych”, nr 6/2010). Szkołę, która niejako zainaugurowała polskie szkolnictwo lotnicze. Jednak początek usystematyzowanego szkolnictwa lotniczego to utworzenie z końcem grudnia 1918 r. w Warszawie Wojskowej Szkoły Lotniczej. A w dwa lata później – Wyższej Szkoły Lotników w Ławicy pod Poznaniem. Ale nasze lotnictwo to również wiedza i praca innych Polaków działających w armiach zaborców. Wśród nich wybitną postacią był twórca i pierwszy komendant Oficerskiej Szkoły Lotnictwa w Grudziądzu i Dęblinie podpułkownik pilot Roman Florer, służący wcześniej w armii austriackiej. Nie mniejsze  zasługi w tworzeniu polskiego szkolnictwa lotniczego miał również kapitan pilot Czesław Łupiński z Francuskiej Szkoły Pilotów,  która „przyleciała” do Polski z armią generała Józefa Hallera.

Stolica polskiego lotnictwa

O tym, że Dęblin, oddalony o blisko sto kilometrów od Warszawy, stał się stolicą polskiego szkolnictwa lotniczego, zadecydowały w dużym stopniu tamtejsze warunki klimatyczne, doskonale nadające się do uprawiania pilotażu. W Dęblinie znalazła swoją siedzibę w 1920 r. Francuska Szkoła Pilotów. Niemałą rolę odegrała również przebiegająca tamtędy linia kolejowa. Z tych to powodów, utworzona w 1925 r. Szkoła Oficerska Lotnictwa w Grudziądzu, dwa lata później, decyzją władz RP, została przeniesiona do niewielkiego Dęblina. Urokliwego, jednak bez niezbędnego zaplecza socjalnego dla kadry oficerskiej. Niezwłocznie więc na jej potrzeby przystosowano zrujnowany przez Rosjan pałac Jabłonowskich, gdzie dziś mieści się m.in. rektorat szkoły. Szybko zbudowano też całe zaplecze dla podchorążych i ich wykładowców. I niebawem rząd podjął decyzję, że Dęblin stanie się głównym centrum naszego lotnictwa.

W trzy lata później, w połowie sierpnia 1928 r., odbyła się pierwsza promocja na stopień oficerski. Do czasu wojny natomiast mury szkolne opuściła blisko tysiącosobowa, wszechstronnie wyszkolona kadra oficerska lotnictwa, pilotów i obserwatorów. „Po drodze” zdobywając wiele nagród w krajowych i zagranicznych zawodach lotniczych. Jednym z nagrodzonych był absolwent dęblińskiej szkoły – pilot Franciszek Żwirko. Ale umiejętności pilotów wyszkolonych w „Szkole Orląt” najbardziej widoczne i przydatne okazały się w czasie II wojny. Nasi awiatorzy, choć pozbawieni własnego lotnictwa, walczyli na wszystkich frontach przeciwko Niemcom, wykazując się niezwykłymi umiejętnościami.

Zamiast pilotów – „lotcziki”

Tuż po II wojnie Wojsko Polskie podporządkowane zostało całkowicie sowieckiemu dowództwu. Miało ono stanowić słabo wyszkoloną kadrę. Tak zwane mięso armatnie. Działalność dęblińskiej szkoły wznowiono w kwietniu 1945 r. Powołano też szkołę w Zamościu. Jednak szkolenie pilotów nie odbywało się na najwyższym poziomie. Jak wspomina jeden z podchorążych szkoły Witalis Skorupka: – Sowietom zależało przede wszystkim na tym, aby wyszkolić nas ideologicznie. Prowadzono głównie wykłady ideologiczne. Trochę też było zajęć z zakresu lotnictwa. Z minimalną liczbą „nalatanych” godzin. Nauka pilotażu miała trwać trzy miesiące. Ale to tylko w teorii. Jak sobie sarkastycznie żartowaliśmy: opanowanie samolotu pozwalało tylko na tyle, by zaraz po starcie nie spaść na ziemię...

W lotnictwie, jak również w innych formacjach wojskowych podczas egzaminów wprowadzono kryterium klasowe. Do szkoły dęblińskiej przyjmowani byli teraz nie „najlepsi z najlepszych”, jak przed wojną, ale według proporcji klasowych. Najwięcej młodzieży robotniczej: ponad 60 proc., później rolników, a następnie inteligencji. Nie grało też roli wykształcenie. Przyjmowano do szkoły z niepełnym podstawowym, a nawet tuż po kursach dla analfabetów. Ten czas powojenny w polskiej historii lotnictwa trwał aż do połowy lat pięćdziesiątych. Kuriozalny był rocznik 1950--51, kiedy podchorążowie byli niemal pozbawieni zajęć teoretycznych. Według sowieckiej doktryny, „należało podchorążych uczyć tylko tego, co potrzebne jest na wojnie i tylko w taki sposób, jak się wymaga na wojnie”(„Przegląd Sił Powietrznych”, nr 6/2005). Sowiecki imperializm bowiem przygotowywał się do III wojny światowej. W rezultacie w ciągu jednego roku (1951) promocja absolwentów odbyła się... siedmiokrotnie.