Dialog Kościoła z młodymi. Youcat - Katechizm Kościoła Katolickiego dla młodych

4. Problemy – nie tylko z tłumaczeniem Youcatu

Najbardziej nagłośnionym problemem związanym z Youcatem stało się włoskie tłumaczenie odpowiedzi na pytanie 420. Ze względu na szeroki oddźwięk medialny tego wydarzenia przytoczę w całości odpowiedź na to pytanie w językach: oryginalnym, włoskim i polskim. W wersji niemieckiej na pytanie: „Czy wolno chrześcijańskiemu małżeństwu stosować metody regulacji poczęć?”, czytamy jednoznacznie: „Manchmal sind soziale, psychische und gesundheitliche Gegebenheiten da, in denen ein weiteres Kind eine groß, fast übermenschliche Herausforderung für das Paar bedeuten würde. Es gibt daher klare Kriterien, die Ehepaare beachten müssen: Empfängnisregelung kann erstens nicht heißen, dass ein Paar den grundsätzlichen Ausschluss von Empfängnis betreibt. Es kann zweitens nicht heißen, dass Kinder aus egoistischen Gründen ausgeschlossen werden. Es kann drittens nicht heißen, dass äußerer Zwang dabei im Spiel ist (wenn zum Beispiel der Staat entscheidet, wie viele Kinder ein Paar haben darf). Es kann viertens nicht heißen, dass dabei jedes Mittel angewandt werden darf”^[13].

Krytykowana wersja tłumaczenia włoskiego brzmi następująco: „A volte ci si trova in presenza di condizioni sociali, psichiche e di salute nelle quali un altro figlio potrebbe costituire una sfida coso grande da sfiorare il sovrumano; perciò ci sono chiari criteri dei quali una coppia cristiana deve tenere conto: il regolamento della fertilità non può significare che una coppia pratica un’esclusione sistematica del concepimento; non può neppure significare che i fligli vengono esclusi per ragioni egoistiche; non può neppure, infine, che possa intervenire una costrizione esterna (quando ad esempio lo Stato decide quanti figli deve avere una coppia). Infine, non può significare la liceità di ogni mezzo anticoncezionale”^[14].

Media włoskie zauważyły i nagłośniły, jeszcze przed planowaną oficjalną prezentacją katechizmu w Watykanie, że błąd pojawia się w tekście, gdy w odpowiedzi na pytanie dotyczące metod regulacji poczęć, we włoskiej edycji sugeruje się, że pary katolickie mogą stosować sztuczną antykoncepcję. Co mogło sugerować myśl, że Kościół dopuszcza antykoncepcję? Podobnego sformułowania nie ma ani w wydaniu niemieckim, ani w amerykańskim czy polskim. W tekstach tych mówi się o odpowiedzialnej i świadomej regulacji płodności oraz naturalnym planowaniu rodziny, natomiast nie ma żadnej wzmianki o środkach antykoncepcyjnych. Zdaniem ks. Josepha Fessio z amerykańskiego wydawnictwa katolickiego Ignatius Press, włoski tłumacz źle przełożył niemieckie wyrażenie: ‘Empfängnisregelung’. Choć oznacza ono w sensie ogólnym regulację urodzin, czasami jest używane do określania ‘kontroli urodzin’ za pomocą środków antykoncepcyjnych. Włoski tłumacz tymczasem wybrał to drugie znaczenie słowa i zaproponował włoskie wyrażenie ‘mezzo anticoncezionale’, oznaczające właśnie ‘metody antykoncepcyjne’^[15].

Polskie tłumaczenie Michała Szczepaniaka brzmi już bezbłędnie: „Niekiedy istnieją takie uwarunkowania natury społecznej, psychicznej  i zdrowotnej, że posiadanie kolejnego dziecka oznaczałoby dla pary niemalże nad ludzki wysiłek. Istnieją jasne kryteria, których małżonkowie powinni przestrzegać: po pierwsze, regulacja poczęć nie może oznaczać, że para wyklucza poczęcie dziecka. Nie może też oznaczać zamknięcia się na dzieci z pobudek egoistycznych. Po trzecie, nie może oznaczać przyjęcia zewnętrznego przymusu (przykładowo decyzji państwa o liczbie dzieci w małżeństwie). Po czwarte, nie może oznaczać, że wolno stosować w tym względzie każdy środek czy to zapobiegający poczęciu, czy niszczący życie poczętego dziecka” (Youcat, 420).

W dyskusjach teologicznych czy na katechezie pojawią się problemy związane nie tylko z tłumaczeniem. Wiele odpowiedzi skrótowych, zawartych w Youcacie, może powodować niepotrzebne zamieszanie. Sami autorzy niekiedy nie bardzo radzili sobie z wyjaśnieniami. Przykładem jest odpowiedź na pytanie: Czy dozwolona jest eutanazja? (Youcat, 382). Autorzy zauważają, że pojęcie eutanazji bezpośredniej i pośredniej zaciemnia debatę. I zamiast wykorzystać rozwiązanie sprawdzone, znane z Magisterium Kościoła, na pewno niepotrzebnie wprowadzili rozważania o dopuszczalności eutanazji pośredniej. Oto przywołane pytanie i odpowiedź z Youcatu.

„Czy dozwolona jest eutanazja?”

„Zadanie śmierci zawsze jest wykroczeniem przeciw przykazaniu »Nie popełnisz morderstwa« (Wj 20,13). Bycie z drugim człowiekiem wtedy, gdy umiera, to wręcz zasada humanitarna” (KKK, 2278-2279). „Pojęcia eutanazji bezpośredniej i eutanazji pośredniej zaciemniają debatę. Właściwie chodzi o to, czy można zabić umierającego człowieka, czy pozwolić mu umrzeć. Kto pomaga człowiekowi umrzeć (tzw. eutanazja bezpośrednia), występuje przeciwko piątemu przykazaniu. Kto pomaga człowiekowi w umieraniu (tzw. eutanazja pośrednia), posłuszny jest nakazowi miłości bliźniego. Oznacza to, że w obliczu pewnej, rychłej śmierci pacjenta, rezygnuje się ze środków nadzwyczajnych, kosztownych i niegwarantujących żadnego skutku z medycznego punktu widzenia. Decyzję w tej sprawie musi podjąć sam pacjent, względnie określić to wcześniej. Jeśli ten nie jest w stanie tego zrobić, orzeczoną lub domniemaną wolę umierającego musi wykonać jego pełnomocnik. Z otaczania chorego opieką nie można zrezygnować nigdy. Wynika to zarówno z przykazania miłości bliźniego, jak też nakazu okazywania miłosierdzia. Jest przy tym rzeczą uprawnioną i odpowiadającą godności człowieka, aby podawać medykamenty łagodzące ból, nawet wtedy, gdy istnieje niebezpieczeństwo, że przez to skróci się życie pacjenta. Decyduje tu fakt, że przez te działania nie dąży się do śmierci ani jako celu, ani jako środka” (Youcat, 382).

^[13] Youcat Deutsch. Jugendkatechismus der Katholischen Kirche, München, Pattloch, 2010, nr 420.