Twórcza profilaktyka jako droga wychowania

Twórcza profilaktyka

Czym jest twórcza profilaktyka? To celowe i świadome kształtowanie jednostki poprzez proces rozwijania oraz kreowania jej potencjałów, wyposażenie jej w nowe kompetencje i umiejętności oraz nowe parametry tożsamości indywidualnej i społecznej. Celem jest podniesienie jakości życia jednostki poprzez twórcze działania, zaproponowanie alternatywnych form spędzania wolnego czasu i prawidłową adaptację w społeczeństwie. Akcent położony jest na twórcze uczestnictwo w kulturze. Jest to spojrzenie na prewencję zgodne z psychologią pozytywną, która opiera się na rozwoju mocnych stron i zasobów osoby. Kwestie uzależnień i zachowań ryzykownych nie są zatem końcowymi wytycznymi decydującymi o skuteczności proponowanych działań. To jedne ze składowych sukcesu, jakim jest poczucie autentycznego zadowolenia z własnego życia.

W twórczej profilaktyce szczególną rolę odgrywa sztuka jako główna metoda działań, która ma zastąpić metody skoncentrowane wokół motywacji opartej na strachu i lęku czy wiedzy nt. uzależnień i zachowań ryzykownych. W opozycji do pogadanek, prezentacji negatywnych konsekwencji korzystania z używek, stoi promowanie i umożliwianie rozwijania pasji, realizowania marzeń czy podejmowania działań altruistycznych. Obok sztuki w profilaktyce wykorzystać można naukę wynikającą z zainteresowania, wolontariat czy sport.

Z perspektywy twórczej profilaktyki celem jest wskazywanie alternatywnego modelu życia, który będzie konkurował z drogą wiodącą do zachowań ryzykownych. Metody działań atrakcyjne dla odbiorców wywołują zainteresowanie i zaciekawienie, pozwalają na odnoszenie sukcesów, kształtowanie charakteru i osobowości. Stają się sposobem na satysfakcjonujące życie. Im wcześniej podejście to będzie wprowadzane, tym większa szansa, że na kolejnych etapach życia ryzyko uzależnień będzie niższe.

Tab. 1. Przykłady oddziaływań twórczej profilaktyki

Źródło: opracowanie własne.

Tradycyjna profilaktyka nie wypełnia wolnej przestrzeni osobie po rezygnacji ze środków psychoaktywnych czy zachowań ryzykownych, „nie daje nic w zamian”. Stawiane są zakazy, ale brak drogowskazów, które pokażą – szczególnie osobom młodym – jak mogą żyć, aby osiągnąć szczęście. Twórcza profilaktyka pomaga odnaleźć poczucie sensu i celowości istnienia, które są niezmiernie istotne z perspektywy indywidualnej i społecznej.

Do kogo może być kierowana twórcza profilaktyka?

Ponieważ twórczość jest wpisana w stopniu mniejszym lub większym w życie każdej jednostki, grupa odbiorców obejmuje niemalże wszystkich: dzieci, osób z niepełnosprawnością intelektualną lub osób starszych. Niedostatki intelektualne nie stanowią kryterium doboru grupy docelowej. Może być stosowana na każdym etapie rozwoju człowieka. Twórczość stanowi medium porozumienia z trudnymi uczestnikami działań profilaktycznych, dlatego też można wykorzystywać je na różnych poziomach prewencji: pierwotnej, wtórnej czy trzeciorzędowej.

Podsumowanie

Czy warto odchodzić od prewencji o charakterze negatywnym, punitywnym i opartym na ograniczaniu autonomii jednostki? Wydaje się, że twórcza profilaktyka to odpowiedź na współczesne problemy nie tylko w okresie adolescencji, ale na wszystkich etapach życia. Budowanie pozytywnych wzorców, rozwijanie pasji i zainteresowań mogą stać się drogą ku szczęśliwemu, wolnemu od zachowań ryzykownych i uzależnień życiu.

Karolina Idkowiak – Lider z Województwa Wielkopolskiego Ogólnopolskiego Programu Profilaktyka a Ty przy Komendzie Głównej Policji w Warszawie

Bibliografia

Jankowska M., Wychowanie do twórczości. Dostępne na: [dostęp: 30 listopada 2011].
Nęcka E., Psychologia twórczości, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2005.
Sołowiej J., Psychologia twórczości, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 1997.
Szmidt K., Uczyń szkołę – szkołą twórczą!, 2009. Dostępne na: http://www.trendy.ore.edu.pl/articles/view/112 [dostęp: 30 listopada 2011].
Pietrasiński Z., Myślenie twórcze, Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, Warszawa 1969.