Cztery błędy rodzicielskie

Nie emocje a cnoty

Jednym z podstawowych sloganów wychowawczych współczesnych czasów jest twierdzenie, że w wychowaniu najważniejsza jest więź emocjonalna między rodzicami a dziećmi. Jednak dosyć często zdarza się, że rodzice, tak oddani swoim pociechom, są równocześnie bezradni wychowawczo, spełniając niemal wszystkie zachcianki dzieci.

Takich rodziców nie tyle cechuje wiara w nadzwyczajne efekty wychowawczego bezstresu, co raczej ufność, że więź emocjonalna (nazywana przez nich miłością) sama zmieni ich dzieci, w myśl specyficznie interpretowanej maksymy augustiańskiej: „Kochaj i rób co chcesz”.

„Ślepa miłość” zapomina, że dorastający „bobasek” wymaga stanowczości i konsekwencji, by okiełznać jego niepokorną naturę. Do „miłości” dołącza psychiczna miękkość, czyli pewna słabość charakteru, która nie pozwala przeciwstawić się synowi czy córce i każe przymykać oczy na dziecięce wpadki. Ma też skłonność do wyręczania („niech ma w życiu lepiej, niż my”, „jeszcze się narobi”), zapominając przy tym wszystkim o tym, co najważniejsze: o formowaniu cnót. Brak podstawowej kindersztuby ujawni się dopiero w okresie późniejszym.

Złudzenie wielu rodziców opiera się na przekonaniu, że skoro obdarzają dziecko uczuciem, to ono nie będzie „takie, jak inne”, ono będzie wyjątkowe. Na skutki nie trzeba długo czekać. Zazwyczaj, gdy syn czy córka wchodzą w okres dojrzewania, pojawiają się niepokojące zachowania, które bynajmniej niewiele mają wspólnego z miłością. Rodzicielski pupilek staje się opryskliwy, burczy coś pod nosem, ma swoje ciemne sekrety. Skąd to się wzięło, skoro miłość ma rodzić miłość?

W końcu dochodzi do pierwszego „starcia”. Zazwyczaj jest nim poważne sprzeciwienie się woli dziecka. Jest to np. zakaz wyjścia na alkoholowe imieniny do kolegi lub koleżanki. Dochodzi do awantury: trzaskania drzwiami, gróźb, szantażu, „cichego strajku”. W efekcie – „kochający” rodzice ustępują. Dzieciak jest sprytniejszy, cwańszy – stawia na swoim. Oni zaś są za słabi, by walczyć z nieokiełznaną wcześniej, dziką naturą swojego „bobaska”. Im dalej w las (czyt. dojrzewanie), tym gorzej.

Owa „miękkość” i „miłość” przynosi swoje gorzkie owoce. Podkreślmy jeszcze raz: przyczyną jest oparcie wychowania na „więzi emocjonalnej”, a nie na formowaniu cnót. Emocje pomagają w kształtowaniu sprawności moralnych, ale są tylko drogą do celu.

Charakter przed wiedzą praktyczną

Wbrew powszechnemu mniemaniu to, co najważniejsze w kształceniu młodego pokolenia, nie zależy od zasobności naszych portfeli. Żeby to zrozumieć musimy odpowiedzieć sobie na podstawowe pytanie: Jaki jest zasadniczy cel edukacji? Czy jest nim zdobycie zawodu: lekarza, prawnika, biznesmena? Czy może wyposażenie w „narzędzia” dające szanse na przyszłe… zbawienie? Dla katolików głównym celem jest bez dwóch zdań – zbawienie! 

Zadajmy sobie następne pytanie: czy do zdobycia Nieba pieniądze są koniecznie potrzebne? Wręcz przeciwnie – skądinąd wiadomo, że bogactwo przeszkadza w dążeniu do wieczności. I nie chodzi o to, że jest złe z natury, ale raczej z uwagi na… ludzką naturę, która ma słabość do mamony. Wniosek: pieniądze nie mają większego znaczenia! Nasze dzieci nie muszą trenować tenisa, chodzić na dodatkowe zajęcia z angielskiego czy fortepian, aby otrzymać od nas to, co najważniejsze.

Do zbawienia potrzebny jest przede wszystkim chrześcijański charakter, czyli cnoty nadprzyrodzone i dary Ducha Świętego. Ich wychowanie nie wymaga specjalistycznej wiedzy. Jest umiejętnością, którą katolicy mają w „genach”. Rodzice praktycznie w każdych warunkach mogą kształtować u dzieci cnoty i formować charakter, niezależnie od posiadanych majętności. W ostateczności wystarczy przeczytać jedną książkę: Katolicką etykę wychowawczą o. Jacka Woronieckiego, aby wiedzieć w czym rzecz. Tak naprawdę istotne jest, abyśmy sami byli nośnikiem postaw, które dzieci chętnie będą naśladowały, a z tym jest najtrudniej.

Nie neguję, że realnym problemem może być kształtowanie sprawności intelektualnych i zdobywanie wiedzy praktycznej, która przydaje się do dostatniego życia, a o której mówi się zazwyczaj w kontekście „równego startu”. Ale pamiętajmy, że uformowany charakter daje siłę osiągnięcia określonych celów życiowych, w tym zdolność do uzupełniania wiedzy, gdy już pojawią się takie możliwości. Dążmy zatem do odpowiedniej formacji intelektualnej najmłodszych, starajmy się naszym pociechom dać solidne wykształcenie, ale, gdy nie będziemy mogli pokonać „ściany”, nie zapominajmy o chrześcijańskim charakterze, świętości, miłości i jej owocu – mądrości, które zawsze są w naszym zasięgu.

Praktycznej wiedzy nie można mylić z mądrością. Nie dotyczy ona bowiem problemów fundamentalnych związanych z pytaniami o nasze istnienie. Prawnik, lekarz czy hydraulik bazują na wiedzy użytecznej (niezależnie od tego, że mają różny status społeczny). Z katolickiego punktu widzenia owocem teologalnej cnoty miłości jest mądrość. Co prawda nie jest to mądrość w rozumieniu klasycznych filozofów, ale również daje odpowiedź na fundamentalne pytania. A to jest przecież głównym celem nauczania!

W pewnych skrajnych przypadkach zatem rodzice nie mogą dać dziecku dobrego wykształcenia (lekarz, prawnik), ale zawsze mogą mu dać wystarczającą formację moralno-duchową, ukształtować dobry i silny charakter oraz przekazać podstawową prawdę o istnieniu Pana Boga.