Umarł człowiek, pozostała pamięć

Magda miała 25 lat, gdy została wdową. – Mąż umierał na nowotwór złośliwy kości. Były chwile tak złe, że tylko myśl, że osierocę dzieci ratowała mnie przed walnięciem rozpędzonym samochodem w mur. Nie jadłam, nie spałam, nie chciałam rozmawiać z dziećmi. Wysuszyłam się na wiór, także wewnętrznie, serce mi się tak jakoś skurczyło. Przyjaciółka zakonnica włożyła mi kiedyś do ręki różaniec. Przekonywała, że to pomoże. Schowałam go wówczas odruchowo do kieszeni. Nagle, gdy było już naprawdę źle, znalazł się. Wszedł mi jakoś w rękę. Wtedy dopiero zauważyłam, że Marek jest pogodny, jakiś taki pogodzony z tą tragedią... Powiedział mi, że pozamykał swoje sprawy, pożegnał się z nami, że śmierć już go nie przeraża. I poprosił, żebym tak nie rozpaczała, bo wtedy jest mu trudniej. Potem w rozmowie z ludźmi z hospicjum dowiedziałam się, że umierający w cierpieniu proszą o prostą obecność, o delikatny dotyk, uśmiech, ciepło. I trzeba mówić, że się kocha, bo miłość jest tak naprawdę jedyną rzeczą, jaką jesteśmy im w stanie ofiarować. I tego jednego możemy potem żałować najbardziej – żeśmy nie powiedzieli o swoich uczuciach.

Znajoma zakonnica tłumaczyła mi, że zaraz po pogrzebie będziemy płakać, jak trzeba to i te zalecane 100 dni. Będziemy chodzić w czerni – na znak żałoby. Potem przez rok pozwoli mi na rozpacz, na złość, na ignorowanie życia, które toczy się wokoło. A gdy minie ten czas, podniosę do góry głowę i wrócę do świata żywych. Wtedy patrzyłam na nią swoimi zapuchniętymi od płaczu oczami z niedowierzaniem i gniewem. Miała rację, chociaż trwało to dłużej niż rok, nim jak ktoś napisał: „lament minął i otworzyło się niebo”.

Sebastian pamięta pewien obraz z dzieciństwa, z odchodzenia dziadka: – Byliśmy, jak to w dawnych rodzinach bywało, wszyscy blisko niego – rodzina, przyjaciele, sąsiedzi. Świece, dużo modlitwy, zasunięte kotarami okna i zasłonięte lustra. I gdy dziadek umarł, babcia zaczęła strasznie płakać. To nie był nawet płacz, raczej jakiś skowyt – przeżyli ze sobą ponad 50 lat. I wtedy brat babci zadysponował: – Niech ją ktoś wyprowadzi, niech jej dadzą coś na uspokojenie.

Pomyślałem sobie, że takiego bólu nie zagłuszy żaden lek. Że swoje trzeba przecierpieć.

Ale w naszej kulturze leży udawanie twardzieli, to powtarzanie ludziom oszalałym z rozpaczy: – Weź się w garść, musisz być twardy, nie pokazuj słabości... Oni sami zamykają się w swoich skorupach, bo muszą jakoś przetrwać. Słyszałem setki razy, że zostali ze swoim bólem sami. A odbycie żałoby jest konieczne, by powrócić do życia. Innej drogi nie ma, na nic nowoczesne pomysły psychologów. Jak się wymodlisz na iluś tam Mszach św. za duszę zmarłego, to poczujesz ulgę. Potwierdzą to ci, którzy doświadczyli rodzaju duchowego ukojenia. Myślę, że ludzie religijni mają lepiej, bo wierzą w Pana Boga.