Rozmowa o konkordacie

– Czy możliwe są takie porozumienia z innymi Kościołami?

– Owszem, taki sam mechanizm dwustronnych porozumień ma zastosowanie w negocjacjach między rządem i przedstawicielami innych związków wyznaniowych, mimo że nie mają one podmiotowości publicznoprawnej w płaszczyźnie międzynarodowej. Należy zauważyć, iż w Polsce jedenaście Kościołów i innych związków wyznaniowych, m.in. Kościół prawosławny i Związek Gmin Wyznaniowych Żydowskich, ma sytuację uregulowaną w drodze ustaw uchwalonych na podstawie dwustronnych porozumień. Natomiast inne związki wyznaniowe mają sytuację uregulowaną w trybie rejestracji na podstawie ustawy o gwarancjach wolności sumienia i wyznania. Gwarancje wpisane do konkordatu zostały rozszerzone na inne związki wyznaniowe na drodze ustawowej z poszanowaniem ich tożsamości i zasadą sprawiedliwości społecznej.

Taka metoda regulacji sytuacji prawnej związków wyznaniowych innych niż Kościół katolicki znajduje zastosowanie również w innych państwach europejskich, jak Niemcy, Włochy, Hiszpania. Jednakże w żadnym z nich nie ma takiej liczby ustaw indywidualnych dla poszczególnych związków wyznaniowych jak w Polsce. Opinie polityków, głoszących, że zawarcie konkordatu spowodowało dyskryminację innych związków wyznaniowych w Polsce, są pozbawione obiektywnych podstaw. Zgodnie z prawdą należy stwierdzić, że zawarcie konkordatu w 1993 r. przyczyniło się do stabilizacji sytuacji prawnej nie tylko Kościoła katolickiego, ale również związków wyznaniowych mniejszościowych pod względem liczby wyznawców.

– Czy konkordat można zmienić?

– Konkordaty jak wszystkie umowy międzynarodowe obowiązują zgodnie z zasadą: „Pacta sunt servanda rebus sic stantibus”, to znaczy, że umów należy przestrzegać, dopóki nie nastąpi radykalna zmiana sytuacji społeczno-politycznej w stosunku do tej, w jakiej zostały zawarte. Konkordat można zmienić z zachowaniem procedury przewidzianej w prawie międzynarodowym. Strona państwowa i kościelna są zobowiązane do przestrzegania wszystkich norm, które są wpisane, na zasadzie wzajemności.

– Czy były fakty naruszenia konkordatu polskiego z 1993 r.?

– Niestety, tak, dotyczyło to artykułu 7 konkordatu, w którym strona państwowa zobowiązała się do poszanowania niezależności Kościoła w zakresie nominacji biskupów diecezjalnych. Znane są fakty ingerencji osób sprawujących funkcje najwyższych organów władzy państwowej na przełomie lat 2006/2007 w sprawę nominacji nowego arcybiskupa warszawskiego po przejściu na emeryturę kard. Józefa Glempa.