Żyć w prawdzie

Po wojnie trafiliśmy do małego miasteczka na Ziemiach Odzyskanych. Miasteczko miało wyłożony kocimi łbami rynek z fontanną, a wokół niego stały smukłe pastelowe kamienice, z gipsowymi sztukateriami odstrzeliwanymi przez radzieckich żołnierzy. Zamieszkaliśmy w murowanym domu ze starymi drzewami od frontu.

Pamiętam, że w kuchni wisiały jeszcze makatki z niemieckimi napisami. A w stołowym, w kredensie, znalazłem albumy pełne pożółkłych zdjęć jakichś obcych ludzi. Byli szykownie ubrani, sztywni i oficjalni. Moja mama zakładała buty tylko do kościoła, nosiła się z wiejska i kupowała na jarmarkach chusty w kolorowe kwiaty.

Gdy więc poszedłem do szkoły, a moi koledzy okazali się synami urzędników w przedwojennej Polsce, pokazałem im zdjęcia tych obcych ludzi z albumu. Nie pamiętam jak, ale ojciec dowiedział się o tym kłamstwie. Zbił mnie lejcami tak strasznie, że przez długi czas nie pokazywałem się w miasteczku. Bił bez słowa. Widocznie uznał, że jakikolwiek komentarz jest zbędny. We mnie jednak zalągł się już demon kłamstwa.

Przerywa i patrzy ponad moją głową z tym dziwnym półuśmiechem, przydającym jego twarzy rysu ironii. Układa drobne, niemal kobiece dłonie jak do modlitwy, opiera o nie brodę...

– Można podkolorować prawdę, można ją przemilczeć albo przeinaczyć. Można stwarzać zdarzenia, które nigdy nie miały szans na zaistnienie. Można fantazjować, bajać, przesadzać... Różne słowa, ten sam mechanizm działania...

Kłamałem, by nie dostać lania od ojca i by matka nie płakała. Kłamałem, by zaimponować kolegom i by polubiły mnie dziewczęta. Kłamałem dla lepszego stopnia, lepszego traktowania przez nauczycieli, dla wygody, świętego spokoju, zabłyśnięcia w towarzystwie. Miałem naturalny talent – im mocniej bujałem, tym niewinniej wyglądałem. W którymś momencie człowiek przestaje być bezkarny. Nie ma kłamcy idealnego. Przecież prawda zawsze wychodzi na jaw. Tak się mawia.

Więc jeśli tak, kłamstwo musi być w odwrocie. Nie może być sytuacji, gdy obie rzeczywistości trwają obok siebie na równych warunkach. Skończyłem liceum z internatem, na co moi rodzice łożyli w pocie czoła wiele lat. Byli dumni z syna prymusa, podczas gdy ja ledwie dawałem sobie radę. Na egzaminie na studia ściągałem i do dziś nie wiem, jakim cudem zostałem magistrem historii. Wtedy już nagminnie przedstawiałem się jako syn lekarza. Wymyśliłem sobie od początku do końca cały życiorys, włącznie z inteligenckim pochodzeniem dziadków. Dlatego nie mogłem zaprosić rodziców na ślub. Czy wie pani, jak na mnie wtedy popatrzyli? Nie, nie może pani wiedzieć...

Życie kłamcy otacza pajęczyna kłamstw tak drobnych, że niewidocznych gołym okiem. Czasem sieć jest tak gęsta, że człowiek gubi się w niej, nie odróżnia blagi od prawdy. Jak można tak żyć? Otóż nie można. Wielu ludzi usiłuje, męczy się latami, próbuje walczyć ze słabością. Przecież większość z nich jest wierząca.