Dialog, który łączy

Chrystus, przewidując trudności, z jakimi zmagać się będą chrześcijanie, modli się dla nich o jedność doskonałą, wzorowaną na Trójcy Świętej: Jak Ty, Ojcze, we Mnie, a Ja w Tobie, (…) aby stanowili jedno, tak jak My jedno stanowimy (J 17, 21-22). Jednak zachowanie idealnej jedności kościelnej to w rzeczywistości ziemskiej zadanie niezwykle trudne do wykonania.

Pycha i brak miłości wśród uczniów Chrystusa doprowadziły w ciągu wieków do rozbicia jedności chrześcijańskiej i powstania wielu Kościołów oraz wspólnot chrześcijańskich. Do najbardziej bolesnych podziałów doszło w stuleciu XI (podział na chrześcijaństwo wschodnie – prawosławie i zachodnie – łacińskie) i XVI (reformacja). Odczuwany wśród chrześcijan ból spowodowany rozdarciem stopniowo prowadził do coraz większego pragnienia zjednoczenia się.

Troskę o jedność Kościoła wyraża termin „ekumenizm”, pochodzący od greckiego słowa oikoumene, które pierwotnie odnosiło się do obszaru kultury helleńskiej, wskazując na używanie tego samego języka oraz kierowanie się tymi samymi wierzeniami. Za czasów cesarstwa rzymskiego pojęcie „ekumenizm” pokrywało się z polityczno-prawnym porządkiem imperium, przejawiającym ambicje uniwersalne.

W oficjalnym języku Kościoła termin „ekumenizm” pojawił się po raz pierwszy na kilka wieków przed schizmą wschodnią w uchwałach Soboru w Konstantynopolu (rok 381), który tego sformułowania użył dla określenia poprzedniego Soboru z Nicei (rok 325). Od IV wieku przymiotnika „ekumeniczny” używano na określenie prawd wiary i norm prawnych o charakterze uniwersalnym, obowiązujących zarówno w Kościele wschodnim, jak i zachodnim.

Ekumenizm niekatolicki

W drugiej połowie XVIII wieku pojawiają się pierwsze oznaki poszukiwania sposobów przezwyciężenia podziałów kościelnych. Kulturowe i duchowe prądy oświecenia czy też liberalizmu wraz z ożywioną działalnością misyjną w Azji i w Afryce inspirowały porozumienia międzywyznaniowe, szczególnie w pietystycznych kręgach protestanckich. Oddziaływanie na tych samych terenach misjonarzy należących do różnych Kościołów i wspólnot chrześcijańskich skłaniało do porozumiewania się, a nawet do współpracy w niektórych dziedzinach.