Bunt „mięsa wyborczego"

Gdzie więc są proste testy, pozwalające sprawdzić, do kogo nam bliżej? Gdzie są godni zaufania, neutralni eksperci lub dziennikarze, którzy pomogą zrozumieć, na jakim świecie żyjemy i jakie konsekwencje dla nas – na poziomie codziennego życia – przynoszą konkretne rozwiązania polityczne? I zrobią to w sposób niewymagający od odbiorcy szczególnych kompetencji? Fizycy czy matematycy popularyzują ezoteryczne osiągnięcia wyjątkowo trudnych nauk, my, dziennikarze i eksperci, nie potrafimy pomóc ludziom zrozumieć rzeczy bezpośrednio ich dotyczących!

Pierwszym i podstawowym powodem niskiej frekwencji wyborczej są więc wysokie, choć ukryte koszty wyboru. Niezależnie od tego, jak niewielki procent wyborców jest dzisiaj gotów zainwestować czas i energię w wyzbycie się niepewności i wyrobienie sobie własnego zdania, nie zwalnia nas to z odpowiedzialności za dostarczanie im prostych i przyjaznych narzędzi, które pozwolą te koszty obniżyć.

Szlachetne niegłosowanie

Wszechobecność ekspertów od marketingu politycznego sprawia, że niemal każde zachowanie, gest czy wypowiedź polityka zostają publicznie „zdekodowane". Założył krawat w poprzeczne pasy? Pragnie wydać się stabilny i spokojny. Mówi o wakacjach na Mazurach? Chce sobie zjednać ekologów albo ludność popegeerowską. Za każdym politykiem czai się specjalista od wizerunku, zręczny marketingowiec, sprawny doradca. Demaskowanie zastępuje debatę...

Uderza też dominacja stylu konfrontacyjnego: zaprasza się – pod pretekstem zachowania neutralności – polityków z różnych opcji, by się spektakularnie pokłócili. Dziennikarze „przypierają polityków do muru", starając się złapać ich na niekonsekwencji czy wręcz sprowokować.

Wyborcy i politycy znakomicie się zatem uzupełniają – „leniwe" społeczeństwo manipulowane przez cynicznych graczy o władzę. W rezultacie pojawia się i umacnia społeczna legitymizacja niechodzenia na wybory. To jakby prawo wyborcze ? rebours: mam prawo nie głosować, czyli nie dopełniać swojego obowiązku, bo politycy nie dopełniają swojego. Niegłosowanie staje się wręcz cnotą obywatelską. Im bardziej negatywnie prezentowana jest polityka, im więcej mówi się o tym, jak jest okropna, tym więcej ludzi woli się z niej wycofać. Jeśli bowiem większość ludzi nie głosuje i dominuje przekonanie, że na wybory chodzą karnie po niedzielnej Mszy tylko „moherowe berety", „elektorat wiejski", „słuchacze Radia Maryja" – niby dlaczego ja mam iść do urny?

Drugą poważną przyczyną niegłosowania są więc coraz mniejsze koszty tego gestu: słabnie presja na udział w wyborach (silniejsza właśnie w mniejszych społecznościach), coraz szerzej akceptowane są „szlachetne" powody wycofania się z niego.