Wychowanie dziecka porzuconego

Jeszcze całkiem niedawno temat sierot stanowił swoistego rodzaju tabu. Obecnie obserwujemy zjawisko odwrotne – emitowane przez stacje telewizyjne telenowele o domach dziecka prezentują losy małych bohaterów przeżywających samotność, odrzucenie, brak bliskości i miłości. Jakkolwiek różne są opinie dotyczące godziwości takich przedsięwzięć, jedno jest bez wątpienia korzystne – wzrasta świadomość wagi problemu.

Rodzina jest najlepszym miejscem wychowania dla każdego dziecka. W przypadku jednak, gdy mamy do czynienia z rodziną dysfunkcyjną, która nie spełnia wszystkich podstawowych funkcji opiekuńczo-wychowawczych wobec dziecka lub z rodziną patologiczną, czyli taką, która nie wypełnia żadnej z tych funkcji, niezbędna jest ingerencja państwa, aby ochronić dzieci przed negatywnymi wpływami takich rodzin.

Najczęstszym stosowanym rozwiązaniem jest umieszczenie dziecka w środowisku zastępczym – rodzinnym (rodziny adopcyjne, rodziny zastępcze, rodzinne pogotowia opiekuńcze, rodzinne domy dziecka, wioski dziecięce) lub zakładowym (pogotowia opiekuńcze, domy dziecka, ośrodki szkolno-wychowawcze).

Domy dziecka są w Polsce najbardziej znaną formą opieki całkowitej nad dziećmi opuszczonymi. Przebywają w nich wychowankowie, którzy z różnych powodów nie mogą być umieszczeni w rodzinnych formach opieki. Do tego typu placówek kierowane są często dzieci w znacznym stopniu zaniedbane, odbiegające od normy rozwoju psychofizycznego, przejawiające zaburzenia osobowości oraz nieprzystosowanie społeczne. Podstawową racją istnienia tego rodzaju placówek jest dobro dzieci, które w nich przebywają. Dobro to należy rozumieć z jednej strony jako zaspokajanie bieżących potrzeb dzieci, z drugiej zaś jako dbałość o jak najpełniejszy ich rozwój i przygotowanie do samodzielnego życia.

Skutki sieroctwa

Biorąc pod uwagę pogląd, że nawet najlepiej zorganizowany dom dziecka nie jest w stanie zastąpić rodziny, ani też zrekompensować jej braku, można określić sytuację życiową wychowanków domu dziecka jako mniej korzystną od sytuacji dziecka wychowującego się we własnej rodzinie. Podopieczni pozbawieni opieki rodzicielskiej, zwłaszcza ze strony matki, wykazują wiele charakterystycznych cech w zachowaniu, wyglądzie, osiąganych wynikach w nauce czy też w planowaniu własnego życia.

Charakterystyczne następstwa sieroctwa u dzieci przedszkolnych to: ubóstwo pojęć, trudności skupienia uwagi na czymkolwiek, rozproszenie, porzucanie rozpoczętych zajęć i rozpoczynanie nowych, bezmyślne niszczenie przedmiotów, nadpobudliwość ruchowa, „lepkość uczuciowa”, nietrwałość i zmienność uczuć. W przypadku dzieci w wieku szkolnym następstwa sieroctwa przejawiają się w niechętnym i niedbałym stosunku do nauki i obowiązków szkolnych, wagarach, braku koncentracji i osłabieniu uwagi, niechęci do jakiejkolwiek aktywności umysłowej, braku trwałych zainteresowań.