Gospel na warsztacie

PIEŚŃ JAKO SYGNAł

Kapitanowie statków niewolniczych nie zdawali sobie sprawy, że Afrykańczycy porozumiewali się przez pieśni, jak i przez rytmy. Konkretny rytm mógł być sygnałem do buntu. Wiedziano, że w Afryce posługiwano się bębnami do komunikacji, stąd wszelkie instrumenty perkusyjne zostały w pewnym momencie zakazane. Niewolnicy zaczęli wykonywać rytmy stopami na podłogach swoich chat lub poprzez taniec, posyłając wiadomości na sąsiednie plantacje. Także niektórych pieśni używano, by przekazać konkretny komunikat.

Woda

Tekst Stealing Away to Jesus mówił o ucieczce w ramiona Jezusa, lecz czasem także o łodzi, którą przemycano zbiegłych niewolników, oznaczanej jako Jezus. Podobnie w Roll, Jordan, Roll. Deep River mógł zawiadamiać o sekretnym spotkaniu nad rzeką. Wade in the Water to słynna pieśń, którą wykonywano podając ją z jednej plantacji na drugą by dać znać zbiegom, że ich ucieczka została odkryta. Tekst zachęcał do brodzenia w wodzie, w celu zmylenia pogoni i tropiących psów: "Wade in the water, wade in the water children. God's gonna trouble the water". Jednocześnie jest to pieśń, która wyraża wiarę w Boży cudowny ratunek i uzdrowienie, bo gdy Bóg wzburzał wodę w sadzawce Siloe, ci, którzy do niej wskakiwali, byli uleczani z chorób.

Kolej podziemna

Słynna Kolej Podziemna była organizacją przemycającą zbiegłych niewolników na północ, w rejon, gdzie nie było niewolnictwa. Prowadziła ich w większości przez rzekę Ohio lub linię Mason - Dixon, czasem aż do Kanady. Kiedy przygotowywano transport-ucieczkę, niewolnicy śpiewali lub nucili przez cały dzień: Git on Board Little Chillen lub The Gospel Train. Jedną z najbardziej znanych "konduktorów" była Harriet Tubman. Pieśnią, którą ona używała, by zachęcać niewolników do ucieczki, była Go Down Moses.

Motyw rydwanu

Rydwan jest częstym motywem w Negro Spirituals. Swing Low Sweet Chariot czy Ride in the Morning in the Chariot Lord należą do najbardziej znanych. Mógł wzywać do ucieczki i przygotowań. W Starym Testamencie rydwan pojawiał się głównie w dwóch kontekstach. Jeden to symbol pojazdu królewskiego - Bóg nadjeżdżał w rydwanie, a także posłał ognisty rydwan, by zabrać Eliasza do nieba (2 Krl 2,10-12). Rydwan jest też w ST zapowiedzią wojny. Turkot rydwanu jest tym, czym dla nas dźwięk nadlatujących bombowców lub nadjeżdżających czołgów (Iz 66,15, Jer 47, 2-3). W pieśniach spirituals pojawiają się te obydwa znaczenia - Bóg przyśle wybawienie swojemu ludowi , nadejdzie z gniewem, zabierze swoich z ziemi. Rydwan bywał również symbolem doraźnego ratunku -ucieczki z Ameryki do kraju ich wolności. Na wszystkich poziomach znaczenia pieśń służyła, by nieść pociechę i wzbudzać nadzieję.

***

Fragment książki "Kurs - Alef. Podróż w krainę gospel" wydanej nakładem Stowarzyszenia Gospel w październiku 2005.