Legendarny świat apokryfów: Po Zmartwychwstaniu

Listy Maryi

Listy, które znajdują się pośród apokryfów, mają różnych autorów: jak widzieliśmy figuruje wśród nich Chrystus, są listy św. Pawła oraz jego ucznia Tytusa, mamy też listy Apostołów. Nie dziwimy się, że wśród autorów znajdujemy również i Maryję, Matkę Jezusa. Maryja więc miała korespondować ze św. Ignacym Antiocheńskim, napisać list do mieszkańców Messyny na Sycylii oraz do obywateli Florencji. Listy te są utworami późniejszymi i pochodzą z czasów średniowiecza i renesansu.

O korespondencji św. Ignacego i Maryi wspomina św. Bernard z Clairvaux – prawdopodobnie słyszał on coś o apokryficznej korespondencji św. Ignacego z Marią Kassobolos. Jeżeli jednak wielki św. Bernard mówił o korespondencji Maryi – Matki Bożej – i św. Ignacego, to ona musiała zaistnieć. I pojawiła się. Ignacy, późniejszy wielki biskup Antiochii przełomu I i II w., męczennik i autor siedmiu listów, pisze do Maryi jako młody jeszcze neofita i prosi ją o utwierdzenie jego wiary w Chrystusa. Maryja ze swej strony zachęca go, aby wytrwał i obiecuje, że go wesprze i przybędzie do niego wraz ze św. Janem Apostołem. Listy są raczej banalne i nie zawierają żadnej ważniejszej idei i, jak się wydaje, nie wywarły większego wpływu ani na religię, ani na kulturę.

Inaczej ma się rzecz z listem Maryi do mieszkańców Messyny. Wedle tej legendy, gdy św. Paweł głosił Ewangelię w Rhegion (dzisiejsze Reggio di Calabria), poprosili go mieszkańcy Messyny, aby przybył również i do nich. Tak też się stało. I gdy Paweł opowiadał im o Jezusie i Jego Matce, i gdy, co więcej, dowiedzieli się, że Ona jeszcze żyje, zapragnęli Ją zaprosić do siebie. Wysłali więc do Niej posłów, którzy udali się wraz z Pawłem powracającym do Jerozolimy. Maryja ich przyjęła serdecznie, zaproszenie jednak uchyliła, ale napisała do nich list po hebrajsku, który na język grecki przełożył sam św. Paweł, a na łacinę, w XV w., przełożył Konstantyn Laskarys. W liście tym Maryja pozdrawia mieszkańców Messyny i im błogosławi, poleca wiarę w Swego Syna i obiecuje, że stanie się ich opiekunką na wieczność. Ów list delegaci przywieźli uroczyście do Messyny.

Posłanie do Messeńczyków nie odznacza się szczególnie oryginalną treścią, niemniej dane mu było zrobić wyjątkową karierę. Jest to jeden z nielicznych apokryfów, którego historię można zrekonstruować.

Otóż po upadku Konstantynopola w Messynie zamieszkał bizantyński humanista Konstantyn Laskarys, który stał się lokalnym patriotą. To on dopisał do jednej z wersji Aktów Pawła epizod o jego nauczaniu w Kalabrii. On też ułożył legendę o tym liście. Ukazała się ona w przekładzie włoskim w 1555 roku, wzbudzając ogólny entuzjazm. W Messynie zrodziła się pobożność do Madonna della Lettera (Matki Bożej od Listu), powstawały ołtarze (w tym także w katedrze), obrazy, bractwa pod Jej patronatem. Równocześnie jednak wybuchła wielka dyskusja na temat autentyczności listu: bronił jej wielki św. Piotr Kanizjusz, zwalczał niemniej wielki jezuita i uczony kard. Baroniusz. W końcu publikacje Listu poszły na indeks kościelny, co bynajmniej nie przerwało kultu Madonna della Lettera, który kwitnie w Messynie i okolicy po dziś dzień.

Maryja miała również napisać krótki list do mieszkańców Florencji. Jest to raczej krótki bilet, w którym Maryja zachęca ich do trwania w modlitwie i do cierpliwości. List ten w swoim czasie cieszył się we Florencji popularnością i komentował go nawet wielki dominikanin Hieronim Savolnarola.

List Chrystusa do Abgara, Listy spadły z nieba, Listy Maryi cieszyły się wielką popularnością i pokazują, jak rodzaj literacki listu jest nośny. Ich autentyczności bronili ludzie tej klasy co św. Bernard, św. Piotr Kanizjusz czy Hieronim Savolnarola; na dodatek – niektóre z nich cieszą się do dziś dużą popularnością.
Na podstawie tych listów apokryficznych widzimy, jak mogły one być wykorzystane dla zaspokojenia ambicji miast, które pragnęły posiadać tak znakomite relikwie.