Pan powołał powołaną

Polecenie było krótkie i nie przewidywało żadnych wyjątków: w razie nalotu każda siostra miała zostawić wszystko i biec do chorych na swoim odcinku.

28 września 1939 r. Warszawa miała skapitulować, ale dzień wcześniej Niemcy znowu zaatakowali stolicę z powietrza. Kiedy młoda szarytka wbiegła na swój oddział, za oknami Szpitala Dzieciątka Jezus wybuchały już pierwsze bomby lotnicze. Pacjenci ucieszyli się na widok zakonnicy, ale po chwili zaczęli pytać, co mają robić. „Modlić się” – odpowiedziała siostra. Bombardowanie trwało od 7 rano do 15. – Proszę sobie wyobrazić, że myśmy nie wstali z kolan przez tyle godzin, tylko żeśmy na tych kolanach wszyscy się modlili. Pamiętam, że ja się tylko oglądałam, czy za mną jeszcze są chorzy, czy już nie ma nikogo. Bo to wtedy właśnie cały ogród był zbombardowany... – wspominała po latach s. Józefa Słupiańska w rozmowie z Małgorzatą Rafalską-Dubek z Archiwum Historii Mówionej Muzeum Powstania Warszawskiego (AHM).

Opowieściami z czasów wojny najstarsza w kraju szarytka dzieliła się także z młodszymi siostrami ze zgromadzenia. Jednak w ich pamięci s. Józefa zapisała się głównie jako osoba niezwykle pogodna i otwarta. – Lubiła śpiewać pieśni religijne, a miała piękny, czysty głos – mówią szarytki i podkreślają: – Ale przede wszystkim była całkowicie oddana charyzmatowi niesienia pomocy bliźnim. Zwolniła nieznacznie dopiero po 84. urodzinach, po 104. wycofywała się z prac fizycznych. Za chorych i cierpiących modliła się do ostatnich dni.

Z Wielunia do Warszawy

S. Słupiańska urodziła się w Wieluniu. Ojciec Michał i mama Józefa mieli ośmioro dzieci. W domu panowała religijna i patriotyczna atmosfera. Mała Józia (rocznik 1912) zapamiętała wielką radość rodziców z tego, że jest pierwszym dzieckiem w rodzinie, które w końcu może się uczyć w szkole w języku ojczystym. Mniej więcej w tym samym czasie jej starszy brat wstąpił do wojska na ochotnika, aby bronić ojczyznę przed bolszewikami.

Kim ty będziesz? – pytała dziewczynkę nauczycielka. – Albo zakonnicą, albo nauczycielką – odpowiadała rezolutnie Józia, by po latach dodać: – Miałam powołanie naprawdę od dziecka, ale raczej do klauzurowego klasztoru. (...) Pan Bóg sam pokierował wszystkim.

A mówiąc dokładniej – pokierował do zgromadzenia szarytek, choć z początku nic na to nie wskazywało.

Po skończeniu szkoły powszechnej Józefa rozpoczęła naukę w wieluńskiej szkole handlowej. Za namową jednej z nauczycielek odbyła kurs przysposobienia wojskowego dla kobiet. Zaczęła również uczęszczać na kurs PCK. Aby go ukończyć, trzeba było także odbyć praktykę pielęgniarską w miejscowym szpitalu Wszystkich Świętych. Właśnie tam uczennica spotkała siostry szarytki.

Pierwsze doświadczenia ze szpitalnych sal nie były łatwe. – Nie mogłam się przyzwyczaić, bo tam były różne opatrunki, bardzo przykre – opowiadała we wspomnianym wywiadzie. Psychologiczna bariera została jednak szybko pokonana. Siostry obserwowały pracę Józefy i nie szczędziły dziewczynie komplementów, a w końcu zaczęły mówić jej wprost, że byłaby dobrą pielęgniarką.

I tak zamiast trafić do zakonu klauzurowego Józefa Słupiańska poprosiła o przyjęcie do Zgromadzenia Sióstr Miłosierdzia św. Wincentego a Paulo w stolicy. Było to w 1934 r.

W Warszawie odbyła postulat, nowicjat oraz złożyła śluby zakonne. Jako siostra zaczęła posługiwać w Szpitalu Dzieciątka Jezus. Jednocześnie uczyła się w Warszawskiej Szkole Pielęgniarstwa. Na roku było tylko 5 sióstr. Uroczyste wręczenie dyplomów miało się odbyć w październiku 1939 r. Wybuch wojny pokrzyżował te plany.

2 września wszystkie najstarsze uczennice w trybie pilnym zostały wezwane do szkoły. W placówce przy ul. Koszykowej była kaplica. Siostry poszły na Mszę św., a po Eucharystii do dyrektorki szkoły. Tam usłyszały, że nie będzie żadnego uroczystego zakończenia edukacji. – Proszę bardzo, siostry wezmą dyplomy i natychmiast wracają do domu – tak s. Słupiańska zapamiętała rozmowę z dyrektorką pielęgniarskiej szkoły. Gdy wracała tramwajem, zaczął się nalot. Wybuchy uszkodziły trakcję. Wtedy dla s. Józefy na dobre zaczął się koszmar II wojny światowej. Jej znajomi z dzieciństwa doświadczyli go dzień wcześniej w rodzinnym Wieluniu, gdy Luftwaffe w ciągu kilku minut zrównało z ziemią centrum miasta – zabito wówczas ponad 1,2 tys. osób. Wśród poległych od niemieckich bomb były także dwie siostry zakonne ze Zgromadzenia Sióstr Szarytek – s. Janina Pikulska i s. Janina Zakościelna, które pracowały jako pielęgniarki w Szpitalu Powiatowym pw. Wszystkich Świętych. S. Józefa o tragedii miasta dowiedziała się dopiero po 1945 r., gdy spotkała się z rodzoną siostrą. Jej najbliżsi przeżyli nalot, bo mieszkali na obrzeżach Wielunia.

Krzyż Kawalerski

Przez całą wojnę s. Józefa razem z ponad 90 innymi szarytkami niosła pomoc chorym i rannym, którzy trafiali do Szpitala Dzieciątka Jezus. Zakonnicom kazano też tam zamieszkać, więc w szpitalu zastało ich powstanie. S. Józefa była po nocnej zmianie, gdy 1 sierpnia 1944 o godz. 17 usłyszała pierwsze odgłosy walk w mieście.

Przez cały czas trwania powstania szpital zajmowali Niemcy. Siostry nie mogły opuszczać budynku. Przez okna widziały, jak do pobliskiego ogrodu zakradają się powstańcy, zrywają jabłka i szybko uciekają.

W tamtym czasie brak jedzenia nie doskwierał tylko Niemcom. Podczas gdy oni na śniadanie jedli jajecznicę, chorzy i siostry – czarny chleb lub brukiew, a na obiady krupnik z kaszy okraszony... robakami.

Pod koniec powstania Niemcy kazali personelowi i chorym przenieść się do Milanówka. Zakonnice wykonały polecenie, lecz kiedy dowiedziały się, że w szpitalu jednak zostali najciężej ranni, zgłosiły, że chcą wrócić. Niemcy nie oponowali, wiedzieli, że to misja straceńcza. Siostry wróciły.

– Kiedy się zastanawiam nad swoim życiem, to dziękuję Panu Bogu, że miałam szczęście przeżyć Powstanie Warszawskie. Od pierwszego dnia do końca – powiedziała s. Józefa 29 lipca 2018 r. Tego dnia prezydent RP Andrzej Duda odznaczył szarytkę Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski m.in. za „ofiarną służbę w ratowaniu życia i zdrowia potrzebujących”.

– S. Józefa bardzo się cieszyła na spotkanie z prezydentem Dudą. Wyznała mi, że przez całe życie modliła się do Pana Boga za Ojczyznę i to chciała Panu Prezydentowi przekazać – powiedziała „Niedzieli” s. Jadwiga Kisielewska.

Zadanie od kard. Wyszyńskiego

Do Warszawy szarytki wróciły w 1945 r. Stolica była morzem ruin, w podobnym stanie był klasztor przy ul. Tamka. Z budynku zostało kilka popękanych ścian, a w środku tylko zgliszcza. W kaplicy nie było sufitu. W miejscu, gdzie było okno, zakonnice zobaczyły natomiast przewrócone małe puszki. S. Józefa podeszła i ustawiła je prosto. Kiedy odeszła kilka kroków, puszki wybuchły. – Pan Bóg ocalił... – powiedziała.

Siostry nie miały klasztoru, a kilka lat później – w 1949 r. – miało się okazać, że nie będą mogły też posługiwać chorym w szpitalu. Czy dlatego, że były niekompetentne? Wręcz przeciwnie – zakonnice były dobrze wykształcone i doświadczone. Cieszyły się szacunkiem pacjentów i lekarzy. Nosiły jednak habity, a tego komunistyczna władza nie zamierzała tolerować.

Zgromadzenie skierowało s. Józefę do Domu Małego Dziecka im. ks. G. Baudouina, działającego w stolicy nieprzerwanie od 1736 r. Zakonnicy została powierzona odpowiedzialność za pracę pielęgniarek. Funkcję tę pełniła przez 7 lat. W tym okresie placówka aktywnie uczestniczyła w programie walki z gruźlicą, która wówczas była uznawana za chorobę społeczną. Do domu przyjmowane były też matki znajdujące się w trudnej sytuacji życiowej oraz kobiety w ostatnich miesiącach ciąży.

W 1956 r. komuniści na chwilę odpuścili Kościołowi. Szarytki na 4 lata wróciły do Szpitala Dzieciątka Jezus. S. Józefa trafiła na ortopedię. Oddziałem kierował prof. Adam Gruca, który był jednym z najlepszych ortopedów w kraju.

Kolejnym miejscem posługi szarytki rodem z Wielunia była stołeczna parafia św. Jakuba. Siostra opiekowała się osobami chorymi i starszymi. Dla najbardziej schorowanych organizowała pomoc domową, dla pozostałych – różne formy wypoczynku, w czym pomagali jej księża orioniści.

– Potem przez kilka lat pracowała w szpitalu dla ciężko chorych na nowotwory w Wyrozębach k. Siedlec. A następnie, w 1963 r., kard. Stefan Wyszyński powołał ją na stanowisko pielęgniarki diecezjalnej i powierzył jej koordynację pracy pielęgniarek na terenie archidiecezji warszawskiej – powiedziała s. Kisielewska i dodała: – To właśnie w tym okresie s. Józefa wraz z ks. Stanisławem Orlikowskim SAC podjęła się organizowania wczasorekolekcji dla chorych w Łaźniewie. To wspaniałe dzieło istnieje do dzisiaj.

Bliźniemu jak Bogu

Lata mijały, a s. Józefa podejmowała się kolejnych dzieł. – Mnie uczono, że co zrobię bliźniemu, to robię Panu Bogu. I tym żyłam cały czas (...). Bo ja sobie nie wyobrażałam życia bez chorych – tłumaczyła dziennikarzom. W latach 70. pracowała z chorymi i ubogimi w parafii Świętego Krzyża, skąd nadawana jest Msza św. radiowa. Potem zajmowała się chorymi siostrami w domu prowincjalnym zgromadzenia. A następnie przez prawie 20 lat pochylała się nad osobami starszymi i chorymi w podwarszawskim Konstancinie.

W parafii Świętego Krzyża razem z s. Józefą posługiwała s. Jadwiga Kisielewska.

– Zachwycała mnie jej mądrość w kontakcie z pacjentem – podkreśliła i wyjaśniła, że choroba często wywołuje u pacjentów złe reakcje. – S. Józefa umiała podejść do chorych w taki sposób, że oni chcieli z nią współpracować. To jest dar.

Nietuzinkowe umiejętności s. Józefy Słupiańskiej zostały dostrzeżone. Została uhonorowana Medalem Florence Nightingale, który jest najwyższym na świecie odznaczeniem przyznawanym pielęgniarkom przez Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża, oraz najwyższym wyróżnieniem Polskiego Czerwonego Krzyża – Odznaką Honorową I stopnia.

W cytowanym wcześniej wywiadzie s. Józefa powiedziała, że nie przypuszczała, iż jej życie potoczy się w takim kierunku. – Panu Bogu jestem wdzięczna za powołanie, za to, że mogłam przy chorych pracować. (...) Jestem szczęśliwa, że służyłam Panu Bogu i chorym. 85 lat temu Pan Bóg powołał Józefę Słupiańską do życia zakonnego. 20 lutego 2019 r. szarytkę powołaną do niesienia pomocy ubogim i potrzebującym na ziemi powołał do siebie.