Wychowanie pod znakiem miłości

– Na czym polega wychowawcza rola Kościoła?

– Wskażę na trzy płaszczyzny. Po pierwsze, podstawowe prawo i obowiązek wychowania swoich dzieci mają rodzice. To prawo i obowiązek muszą być uszanowane zarówno przez Kościół, jak i przez państwo, bo te instytucje pełnią jedynie funkcję pomocniczą w procesie wychowania. Po drugie, Kościół uważa za swoją powinność obronę na forum publicznym fundamentalnego prawa rodziców, uznanego wprawdzie w różnych traktatach międzynarodowych, lecz, niestety, często łamanego. Jest to obrona godności człowieka i jego podstawowych praw. Wreszcie Kościół – we wszelkich organizacjach, na różnych kongresach, sympozjach, w publikacjach i podczas dyskusji – dzieli się z innymi swoimi przekonaniami i bardzo bogatym doświadczeniem w tej dziedzinie.

– Jak wygląda dzisiaj sytuacja szkolnictwa katolickiego na świecie?

– Na całym świecie jest ponad 1500 wyższych uczelni katolickich, w których przedmiotem badań naukowych i nauczania są te same przedmioty, co na podobnych uczelniach świeckich, postrzegane jednak z punktu widzenia katolickiego. Oprócz tego jest kilkaset wyższych uczelni zwanych kościelnymi, które zajmują się naukami ściśle związanymi z misją Kościoła, jak teologia, prawo kanoniczne itd., są także seminaria duchowne, diecezjalne i zakonne rozsiane we wszystkich prawie krajach. Szkół katolickich natomiast na całym świecie jest ok. 200 tys., uczęszcza do nich ponad 45 mln uczniów. Te uczelnie i szkoły pracują we wszystkich możliwych warunkach społecznych, kulturowych, politycznych, religijnych. Cieszą się dużą popularnością i uznaniem także w krajach, w których katolików jest niewielu. W Tajlandii np. katolików jest ok. 300 tys. (0,5 proc. populacji), a do szkół katolickich uczęszcza 465 tys. uczniów. Uniwersytet katolicki w tym kraju, Assumption University, liczący ponad 20 tys. studentów, jest jednym z najpiękniejszych, jakie widziałem. Mógłbym mówić bardzo długo na ten temat. Dodam tylko, że gdy chodzi o uniwersytety i szkoły katolickie, ich liczba nieustannie wzrasta. Z zadowoleniem stwierdzam, że często katolicy, w duchu miłości chrześcijańskiej, z wielkim poświęceniem zakładają szkoły w warunkach ogromnej biedy. Dzięki temu wiele dzieci zdobywa podstawową edukację, której inaczej nigdy by nie otrzymały.

– Jak to się przedstawia w naszym kraju?

– W Polsce jest bardzo dużo wydziałów tzw. kościelnych, zwłaszcza teologii, jest nawet uniwersytet „kościelny” w Krakowie. Kilka takich uniwersytetów istnieje w Rzymie, a poza Wiecznym Miastem, oprócz Krakowa, tylko jeden. Gdy zaś chodzi o uniwersytety katolickie, istnieje w Polsce tylko jeden – w Lublinie. Poza tym mamy także kilka innych wyższych uczelni katolickich, które, mam nadzieję, będą się rozwijać. Gdy chodzi o szkoły katolickie w Polsce, jest ich na razie stosunkowo mało, gdyż po upadku obskurantyzmu komunistycznego trzeba było tworzyć je od zera. Kilka lat temu, gdy uczestniczyłem w Forum Szkół Katolickich w Częstochowie, dowiedziałem się, że niecały procent polskich dzieci i młodzieży uczęszczał do szkół katolickich, podczas gdy na Słowacji było to 2,9 proc., a na Węgrzech – 4 proc. Dla kontrastu powiem, że w krajach bardzo liberalnych, jak Belgia i Holandia, aż 60 proc. wszystkich uczniów uczęszcza do szkół katolickich.

– W jaki sposób Kościół-Matka powinien pełnić dziś w Polsce rolę wychowawczą?

– Rola wychowawcza jest elementem misji nauczania Kościoła w sensie najszerszym, czyli przybliżania ludziom Chrystusa. Do tego są zobowiązani nie tylko biskupi, księża, duszpasterze, szkoły i uczelnie katolickie, lecz wszyscy wierni. Cały Kościół bowiem jest misyjny. Chciałbym zwrócić uwagę na kilka cech tego zadania, w obecnych czasach ważnych w perspektywie skuteczności posłannictwa zleconego Kościołowi. Konieczne jest: 1) by przedstawiać całą naukę Kościoła, bez opuszczania tego, co się może komuś nie podobać, np. w kwestiach moralnych; 2) by to nauczanie było zgodne z Magisterium, czyli nauczaniem Urzędu Nauczycielskiego Kościoła, głównie papieża i soborów; 3) by było ono jasne i czytelne; 4) by dokonywało się nie tylko słowem, ale nade wszystko przykładem życia, postawą chrześcijańską; 5) by jego celem było przybliżanie ludziom Chrystusa, ewangelizacja, formowanie autentycznych chrześcijan budujących Kościół i twórczo pracujących dla dobra ludzkości.

– Czy tak jest w rzeczywistości?

– Niestety, to nauczanie i wychowywanie – w szerokim sensie, jaki mam tutaj na myśli – jest niejednokrotnie deprawowane naiwnym usiłowaniem, by zyskać przychylność i poklask ze strony świata. Pozwalamy poklepywać się pewnym grupom społecznym czy politycznym, cieszymy się z tego, lecz dokonuje się to za cenę niezabierania głosu w kwestiach drażliwych, a więc za cenę sprzeniewierzania się misji nawracania współczesnego świata. Nie jest godziwe pozwolić uwarunkowywać się w ten sposób. Spotykamy się poza tym z postawami ludzi życia publicznego, którzy deklarują się jako katolicy, a równocześnie – być może, aby osiągnąć jakąś korzyść polityczną – opowiadają się za legalizowaniem tego, co jest wyraźnie sprzeczne z jasnym nauczaniem Magisterium Kościoła. Nie można być katolikiem i równocześnie antykatolikiem! Można by tutaj dodać także inne deprawacje, np. postawę nauczyciela religii czy profesora nauk kościelnych, który swoim życiem nie świadczy o tym, czego naucza, albo instrumentalizowanie swej przyjaźni lub znajomości z jakimś hierarchą kościelnym w celu pozyskania poparcia społecznego czy politycznego. Wszystko to podważa wiarygodność nauczania i wychowania katolickiego, podważa wiarygodność misji ewangelizacyjnej katolików w świecie współczesnym. Chciałbym, by nasza postawa była jasna, spójna, także jeżeli miałoby się to spotkać z opozycją czy niezrozumieniem. Chrystus nie wycofywał się wobec sprzeciwu. Tylko takie postępowanie będzie czyniło naszą misję skuteczną. Taka właśnie była postawa bł. Jana Pawła II i dlatego stał się on prawdziwym i wiarygodnym autorytetem.

– Czego chciałby Ksiądz Kardynał życzyć rodakom na Boże Narodzenie?

– By przeżyli prawdziwą radość Tajemnicy Wcielenia, radość z tego, że Syn Boży z miłości dla nas stał się człowiekiem, stał się jednym z nas, by nas zbawić. Niech ta radość opromieni nasze ziemskie bytowanie i stanie się źródłem chrześcijańskiego dynamizmu, odważnego włączania się wszystkich w ewangelizację współczesnego świata; niech ożywia zaangażowanie – do którego jest powołany każdy z nas, choć w różnym stopniu i wymiarze – w wychowanie młodego pokolenia.