Watykaniści o historycznym roku w dziejach Kościoła

Rok temu w barach wokół Watykanu dyskutowałem z moimi kolegami watykanistami na temat niezwykłego faktu, jakim była rezygnacja Benedykta XVI. Sami staraliśmy się zrozumieć to, co się wydarzyło, a co nie miało precedensu w najnowszych dziejach Kościoła. Później był czas przygotowań do konklawe, wyszukiwanie papabili (kandydatów na papieża) i niespodziewany wybór arcybiskupa Buenos Aires. Mija rok, odkąd Jorge Mario Bergoglio – od 13 marca papież Franciszek – ukazał się w Loży Błogosławieństw Bazyliki św. Piotra. Jestem w barze przy placu Città Leonina z dwoma watykanistami o długim stażu i z wielkim doświadczeniem: Giuseppe Rusconim – włoskojęzycznym Szwajcarem, korespondentem dziennika „Corriere del Ticino”, który jednocześnie prowadzi stronę internetową www.rossoporpora.org , oraz Chilijczykiem Luisem Badillą Moralesem – dziennikarzem Radia Watykańskiego, odpowiedzialnym za serwis „Il Sismografo”, który jest punktem odniesienia dla watykanistów. Z baru widać Pałac Apostolski i jego zamknięte okna, najlepiej symbolizujące zmiany, które dokonały się w ostatnim roku za Spiżową Bramą.

WŁODZIMIERZ RĘDZIOCH: – 11 lutego 2013 r. w czasie uroczystego konsystorza Benedykt XVI wypowiedział po łacinie formułę ustąpienia z urzędu. Czym była dla Kościoła ta historyczna decyzja Papieża?

GIUSEPPE RUSCONI: – Wiadomość o ustąpieniu Papieża dotarła do mnie, gdy znajdowałem się w Biurze Prasowym – byłem wzruszony i miałem ściśnięte gardło. Chociaż od samego początku wydawało mi się, że przyczyny ustąpienia, które podał Benedykt XVI, były uzasadnione: Papież doszedł do wniosku, że w niedługim czasie nie miałby już sił fizycznych i psychicznych koniecznych do kierowania Kościołem. Było to dla niego nie do przyjęcia, ponieważ stanowiłoby poważne zagrożenie dla Łodzi Piotrowej, płynącej po wzburzonym morzu. Tym bardziej że w swoich deklaracjach i wypowiedziach wspominał już o teoretycznej możliwości takiej decyzji.

LUIS BADILLA MORALES: – Gdy dowiedziałem się z włoskiej telewizji Rai News 24 o ustąpieniu Papieża, pomyślałem, że tamtejsi dziennikarze poszaleli. Gdy dotarło do mnie, że ta zadziwiająca wiadomość jest prawdziwa, ogarnęło mnie uczucie czułości i miłości do Benedykta XVI. Nie myślałem, że będąc w jego wieku, można mieć dostatecznie dużo odwagi, by uczynić taki gest. Dokonując refleksji nad tym, co się zdarzyło, nabrałem przekonania, że mamy do czynienia z przełomem w historii Kościoła. Późniejsze dyskusje nad tym, czy pontyfikat Franciszka stanowi przełom, czy jest kontynuacją, to czysta retoryka. Wybór Franciszka już sam w sobie jest przełomem, ale poprzedził go inny przełomowy fakt – rezygnacja Benedykta XVI. W jego oświadczeniu z 11 lutego mamy dwa zasadnicze elementy: jeden dotyczy niewystarczających sił, aby w należyty sposób sprawować posługę Piotrową, drugi dotyczy nowego papieża, który będzie musiał prowadzić Kościół „w dzisiejszym świecie, podlegającym szybkim przemianom i wzburzanym przez kwestie o wielkim znaczeniu dla życia wiary”. Papież Benedykt XVI nie mówi: „jestem stary i zmęczony, dlatego ustępuję”. Nie. Myśli przede wszystkim o Kościele oraz o stojących przed nim wyzwaniach i decyduje, że lepiej zostawić pole działania następcy. To, według mnie, jest historyczny przełom.

– Większość ludzi postrzegała Benedykta XVI tak, jak chciały światowe media, które były mu nieprzychylne lub wręcz wrogie. My, śledząc z bliska jego działalność, znamy innego Papieża. Czy nie brakuje Wam jego wspaniałych przemówień i homilii – przejrzystych, o wielkim bogactwie intelektualnym i teologicznym, a zarazem przystępnych, zrozumiałych?

G.R.: – Benedykt XVI potrafił doskonale dostosować swoje teksty do miejsca i do odbiorców. Trzeba podkreślić, że papież Ratzinger jest Niemcem, ale również synem Oświecenia, tak jak w różnym stopniu dziećmi Oświecenia są wszyscy Europejczycy. Dla niego 1 plus 1 równa się 2, bez żadnych wątpliwości. Nazywano go papieżem teologiem, lecz rozumieli go wszyscy, bo cechowała go wielka racjonalność. Papież Bergoglio nie jest Europejczykiem, dlatego jego przesłania są na innej płaszczyźnie.

L.B.M.: – Zgadzam się z tym. Franciszek jest Latynosem i wynikają z tego rzeczy bardzo konkretne – wiem, co mówię, bo sam nim jestem. Najpierw jednak chciałbym podkreślić, że wybór Bergoglia oddaje sprawiedliwość Kościołowi latynoamerykańskiemu, o którym wiele się mówi i nie zawsze pozytywnie. Teologia wyzwolenia była postrzegana w sposób uproszczony i często błędnie – prawdziwa teologia wyzwolenia to duszpasterstwo kard. Bergoglia. Papież Franciszek jest człowiekiem, który zna życie, ponieważ przeżył wiele – w pierwszej osobie, ale także w kontakcie miłości i braterstwa z wieloma osobami, szczególnie z tymi naznaczonymi cierpieniem lub uważanymi za „przegrane”. Biografia Bergoglia jest bardzo ważna, by zrozumieć Magisterium Franciszka. Dziś Papież potrafi rozumieć ludzi, bo codzienne życie nie jest dla niego czymś nieznanym. Pablo Neruda, chilijski poeta, zatytuował swe wspomnienia „Wyznaję, że żyłem”, a tytuł ten można odnieść także do życia Franciszka.

– Nie można powiedzieć, że papież Ratzinger nie przeżył wiele...

L.B.M.: – To prawda, ale jego życie było inne. Ratzinger jest Europejczykiem, co ma kapitalne znaczenie, byśmy zrozumieli to, co zrobił i powiedział. Natomiast aby zrozumieć obecnego Papieża, należy zdawać sobie sprawę, że jest Latynosem. Bergoglio w swym barwnym języku zwykł mówić, że „każdy ma inny sposób schodzenia z konia”, to znaczy, że problemy są te same, ale każdy w inny sposób stawia im czoło i je rozwiązuje.

G.R.: – Chciałbym podkreślić, że papież Benedykt XVI wiedział, jak mówić do wierzących, ale i do niewierzących, dlatego że odwoływał się do rozumu. Mamy bardzo wiele świadectw ludzi niewierzących zafascynowanych intelektualnym rygorem Benedykta XVI. Papież Franciszek zwraca się przede wszystkim do każdego człowieka – do wierzącego i niewierzącego, do jego serca, do jego uczuć, a dopiero w drugiej kolejności mówi do wiernych jako takich.