Martwe punkty śledztwa

Dziś pewnie wielu Polaków myśli, że śledztwo smoleńskie zwolni jeszcze bardziej. Obawiają się, że sprawie zaszkodzi zaangażowanie naszego rządu na Ukrainie. – Mogę uspokoić. Współpraca polskiej prokuratury z rosyjską od dawna jest fatalna. Choć pewnie zawsze może być gorzej – ironicznie stwierdza mecenas Piotr Pszczółkowski, pełnomocnik m.in. Jarosława Kaczyńskiego. – Współpraca była fatalna przez całe cztery lata, czyli także wtedy, gdy rządzący zapewniali nas, że działamy „ramię w ramię”, a relacje między śledczymi układają się wzorcowo.

I rzeczywiście – nie jest dobrze. Ilu dowodów nie przekazała strona rosyjska w ramach tzw. międzynarodowej pomocy prawnej? – Wojskowa Prokuratura Okręgowa w Warszawie skierowała dotychczas do strony rosyjskiej 24 wnioski o pomoc prawną. Każdy z tych wniosków zawiera kilkanaście, a nawet kilkadziesiąt wielowątkowych postulatów. Wobec powyższego nie sposób w krótkim czasie jednoznacznie stwierdzić, na ile wniosków o pomoc prawną nie odpowiedzieli – mówi „Niedzieli” ppłk Janusz Wójcik, rzecznik prasowy Naczelnej Prokuratury Wojskowej, która prowadzi śledztwo ws. katastrofy smoleńskiej.

Z Moskwy do Warszawy

Prawda jest taka, że strona polska cały czas jest petentem, który przychodzi prosić o każdy okruch z polskiego samolotu. A Rosjanie, zgodnie z wielowiekową tradycją, robią, co im się żywnie podoba.

– Droga z Moskwy do Warszawy okazała się dłuższa, niż wydawało się to osobom, które oddały śledztwo w ręce Rosjan – mówi „Niedzieli” mecenas Bartosz Kownacki, pełnomocnik części rodzin ofiar. – Jedyne, co pozostało premierowi Donaldowi Tuskowi, to nie widzieć problemu. Może dlatego ciągle uważa, że wszystko zostało już wyjaśnione.

 Rzecznik NPW podkreśla, że nadal nie dotarła dokumentacja „lotniska w Smoleńsku i jego wyposażenia”. Polscy prokuratorzy nie mają żadnych dokumentów dotyczących osób pracujących na smoleńskim lotnisku, a w szczególności grupy kierowania lotami 7 i 10 kwietnia 2010 r. Co więcej, śledczy od 4 lat nie mogą się doprosić zwykłego świstka, który umożliwiłby zapoznanie się z regulaminem systemu sprawowania kontroli ruchu lotniczego w Smoleńsku. Krótko mówiąc, wciąż nie wiadomo, czy osoby sprowadzające rządowy Tu-154M wprost do lasu miały jakiekolwiek uprawnienia. Nie wiemy też, na podstawie wskazań jakich urządzeń mówili: „Jesteście na ścieżce i kursie”. Nie wiadomo, co należało do ich obowiązków i jakie stosowali procedury. Dlaczego Rosjanie nie przekazują tych dokumentów? Najprawdopodobniej okazałoby się, że przyjmując prezydencką delegację, wielokrotnie złamane zostało prawo lotnicze. Mielibyśmy twarde dowody na to, że część odpowiedzialności za katastrofę ponoszą Rosjanie.

Ppłk Wójcik na pierwszym miejscu długiej listy niezrealizowanych postulatów wymienia jednak zwrot wraku samolotu i „rejestratorów parametrów lotu, pochodzących z niego agregatów oraz innych urządzeń”. Te dowody są  w sprawie niezwykle ważne ze względu na możliwość wykluczenia udziału osób trzecich lub awarii samolotu. Upływające lata coraz bardziej oddalają możliwość zweryfikowania wszystkich okoliczności katastrofy, a śledztwo polskiej prokuratury stoi w martwym punkcie.

Skuteczniejszy odsłuch

Każdy rozsądnie myślący człowiek zadaje sobie pytanie: Skoro Rosjanie mają czyste ręce, to dlaczego tak bardzo utrudniają śledztwo? Robią przecież wszystko, aby Polacy nie mogli ustalić przyczyn katastrofy. – Niestety, strona polska bardzo ułatwiła im to zadanie – mówi „Niedzieli” mec. Małgorzata Wassermann, córka śp. posła Zbigniewa Wassermanna. – W ostatnim okresie zauważyliśmy lawinę rosyjskich wniosków o pomoc prawną do polskiej prokuratury. Kiedyś myślałem, że ich śledztwo ma się ku końcowi, a teraz rozkwita. Wydaje się, że nie zamierzają go szybko zakończyć – dodaje mecenas Piotr Pszczółkowski.

Oznacza to celowy zabieg. Według informacji płynących z rosyjskich organów śledczych, wrak i czarne skrzynki mają pozostać na terytorium Rosji do czasu, aż zakończy się całe postępowanie. Nie wiadomo więc, jak długo jeszcze najważniejsze dowody będą niszczeć na płycie smoleńskiego lotniska.

W ostatnich miesiącach polska prokuratura przeprowadziła kilka ważnych dla śledztwa badań. Biegli zdecydowali, że nagrania z rejestratora głosu z kabiny pilotów trzeba powtórnie skopiować. Grupa złożona z prokuratora i trzech biegłych pracowała w Moskwie przez 10 dni. Jak informowała NPW, biegli liczą, że przy użyciu nowej metodologii i lepszego sprzętu uda się dokonać skuteczniejszego odsłuchu zapisu czarnej skrzynki.

Tym razem eksperci nagrali każdy kanał osobno, dzięki czemu jakość rozmów w kokpicie oraz pozostałe dźwięki mają być lepiej słyszalne. Eksperci zakończyli swą pracę w lutym. Teraz czekają, aż Rosjanie przyślą twardy dysk z nagraniem do Polski. – Wojskowa Prokuratura Okręgowa w Warszawie nie otrzymała dotychczas tych materiałów – mówi ppłk Wójcik.

 W historii smoleńskiego śledztwa był tylko jeden przypadek, gdy prokuratorzy osobiście przywieźli materiał dowodowy. Chodzi o drugie podejście do pobierania wymazów z wraku w 2013 r. – Wówczas polska ekipa przywiozła je ze sobą – przypomina mec. Pszczółkowski. W przypadku innych czynności śledczych zgromadzony materiał jest plombowany i zostawiany w Moskwie. Dopiero po jakimś czasie trafia do Warszawy.

Czerwona brzoza

W zeszłym roku grupa biegłych i prokuratorów badała także smoleńską brzozę. Drzewo zostało zmierzone, wykonano jego sylikonowe odlewy, pobrano próbki i odłamki metalowe, które tam utkwiły. Do prokuratury wpłynęła już z Centralnego Laboratorium Kryminalistycznego (CLK) opinia fizykochemiczna. – Obecnie jest ona przedmiotem analizy. Po jej zakończeniu, o ile nie zajdzie potrzeba uzupełnienia opinii, poinformujemy o wynikających z niej wnioskach – zapowiada ppłk Wójcik.

Jednak pełnomocnicy rodzin już zgłosili swoje zastrzeżenia. – Na podstawie opinii z CLK nie jesteśmy w stanie rozstrzygnąć najważniejszych dla śledztwa kwestii – mówi mec. Bartosz Kownacki. Sytuacja wygląda podobnie do tej, gdy badano słynne próbki wymazów z wraku tupolewa. Polacy pamiętają, że specjalistyczne urządzenia zastosowane na miejscu katastrofy wskazały obecność materiałów wybuchowych. Wstępna opinia okazała się sprzeczna z tym, co wykryły spektrometry. Jednak do dokumentu, który trafił do NPW, zastrzeżenia mieli nawet wojskowi prokuratorzy. – Wymiana zdań pomiędzy tymi instytucjami była skandaliczna.