Eklezjologia dla radykalistów

Autor podejmuje zagadnienie nieomylności biskupa Rzymu w sprawach wiary i moralności, ale także trzykrotnego zaparcia się Piotra. Dalej Terlikowski uzasadnia konieczność istnienia Kościoła. Na samym początku tej refleksji przypomina, że choć ponad 90 procent Polaków jest ochrzczonych (co oznacza, że należy – chcąc nie chcąc – do Kościoła), wielu uważa, że Kościół nie jest im do niczego potrzebny (s. 29). Dlatego też autor zdecydował się na przedstawienie argumentów, mających na celu obronę konieczności istnienia Kościoła. Odwołuje się do argumentów filozoficznych: antropologicznego i religiologicznego. Przedstawia się on tutaj rzeczywiście jako specjalista w dziedzinie filozofii, a także wykazuje się pewną wiedzą w kwestii mniej znanych w Polsce religii niechrześcijańskich, takich jak np. zoroastryzm czy sikhizm. Wreszcie w swojej argumentacji odwołuje się również do Objawienia. W tym kontekście posiłkuje się niektórymi dokumentami II Soboru Watykańskiego (np. konstytucji „Dei Verbum”), a także myślą wybitnych współczesnych teologów, takich jak kard. Josef Ratzinger (obecny papież Benedykt XVI) czy ks. Wacław Hryniewicz OMI.

Autor omawia także dosyć szczegółowo formułę św. Cypriana z Kartaginy: poza Kościołem nie ma zbawienia. Najpierw przybliża pokrótce jej historię, by następnie spróbować znaleźć odpowiedź na pytanie, poza którym Kościołem nie ma zbawienia. W tym kontekście przedstawia stanowisko najbardziej reprezentatywnych wyznań chrześcijańskich w tej kwestii. Trzeba przyznać, iż czyni to w sposób obiektywny i rzetelny. Oczywiście, ze względu na to, iż książka ta ma charakter publicystyczny, autor dokonuje w niej pewnych uproszczeń. Nie uwzględnia np. stanowiska starożytnych Kościołów wschodnich, Kościołów starokatolickich, Kościołów anglikańskich czy wreszcie Kościołów mariawickich. Natomiast na końcu tego rozdziału przedstawia współczesne interpretacje relacji między Kościołem a zbawieniem.

Od czwartego rozdziału autor koncentruje się głównie na czterech znamionach Kościoła, które stanowią przedmiot wiary, zawarty w Wyznaniu Wiary: jedność, świętość, powszechność i apostolskość. Terlikowski zatrzymuje się najpierw nad kwestią jedności Kościoła. Do jej źródeł, z katolickiego punktu widzenia, zalicza trzy elementy: chrzest, Eucharystię i papieża. Jednocześnie zauważa, iż dla niekatolików zwłaszcza rola i znaczenie biskupa Rzymu są niemożliwe do zaakceptowania w formie, w jakiej ten urząd rozumiany jest obecnie w teologii katolickiej. Z kolei w dalszej części tego rozdziału autor w zarysie przedstawia historię podziału chrześcijaństwa oraz ruchu ekumenicznego. Rozdział ten w sposób szczególny winien zainteresować wszystkich, którzy w jakikolwiek sposób angażują się w dzieło pojednania między chrześcijanami. Refleksja ta charakteryzuje się bowiem świeżością myśli, jest twórcza i inspirująca.

Tomasz Terlikowski omawia również rzeczywistość Kościoła rozumianego jako Lud Boży. W tym kontekście zajmuje się także inicjacją w chrześcijaństwo. W dużej mierze refleksja ta ma jednak charakter subiektywny. Autor najwięcej miejsca poświęca sakramentowi chrztu, który opisuje, odwołując się do Katechizmu Kościoła Katolickiego i adhortacji apostolskiej Jana Pawła II „Christifideles laici” z 1988 r. Jedynie w dwóch akapitach traktuje o bierzmowaniu, natomiast Eucharystii (I Komunii św.) w kontekście inicjacji autor w ogóle nie uwzględnia. Wróćmy jednak do chrztu, który autor najbardziej wyróżnił. Niestety, trzeba podkreślić, iż jego refleksja na temat udzielania tego sakramentu budzi wiele kontrowersji, może spowodować wiele niepotrzebnego zamieszania, zwłaszcza wśród czytelników nieobeznanych z meandrami obowiązującego prawodawstwa Kościoła katolickiego.