Religia już tam jest

Religijność – filar harcerskiego programu wychowawczego

Pierwszym z czterech filarów harcerskiego programu wychowawczego jest religijność, zapisana w przyrzeczeniu harcerskim jako służba Bogu. Ten wymiar skautingu w roku 1926 tak tłumaczył Baden-Powell na konferencji instruktorskiej: „Poproszono mnie, aby dokładniej opisać, co miałem na myśli jako spojrzenie religijne, kiedy tworzyłem skauting. Zapytano mnie: którędy przychodzi religia? Moja odpowiedź brzmi: Nie przychodzi wcale. Ona już tam jest. Jest fundamentalnym czynnikiem określającym skauting”.

Tej sprawie wiele uwagi poświęcono w Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej w połowie lat 90., kiedy budowano „Zarys programu wychowawczego”. W przyjętym w roku 1994 dokumencie czytamy:
„Celem wychowania harcerskiego jest prawidłowy, harmonijny rozwój człowieka we wszystkich sferach jego osobowości: duchowej, moralnej, intelektualnej, uczuciowej i fizycznej, prowadzący ku jego spełnieniu jako osoby ludzkiej. Harcerz/harcerka otwierając się na dobro, prawdę, piękno, uczestniczy w wartościach i je urzeczywistnia, dokonując prawidłowego wyboru według ich hierarchicznego układu: od wartości najniższych (materialnych) ku wartościom absolutnym (miłości Bożej)”.

Tak przedstawioną religijność należy traktować głęboko, jako drogę do kształtowania ludzi wiary, podchodzących do niej poważnie, „całym życiem”. Baden-Powell pisał, że religia może być tylko „złapana”, nie „nauczona”. Nie jest ozdobą przypinaną do niedzielnego stroju. Jest prawdziwie częścią charakteru chłopca, rozwojem jego duszy, a nigdy warstewką, którą można zedrzeć. Jest sprawą osobowości, wewnętrznego przekonania, nie instrukcją.

Wychowawca nie może być człowiekiem zagubionym

Wychowawca musi być autentycznym świadkiem Boga i pokazywać młodym ludziom przykłady przywracające im wiarę w Dekalog. Równocześnie harcerstwo nie może prowadzić do separacji w imię wyboru religijnego. Instruktor-wychowawca nie może być człowiekiem zagubionym, zbuntowanym, musi być kimś, kto zachowując przymioty młodości okres buntu w swoim życiu już przeszedł.

Obok wychowawcy decydującym dla skuteczności wychowania jest środowisko, którym w harcerstwie jest drużyna współpracująca z rodziną. Drużynowy odpowiada za wychowanie, także religijne; odpowiada za wykorzystanie różnych pól służby, także pola służby Bogu. Kapelan, duszpasterz pełni rolę wspomagającą, zabezpiecza realizację potrzeb sakramentalnych, wzbogaca formację duchową samego drużynowego i jego zastępowych. System zastępowy powoduje, że z takim samym układem mamy do czynienia na kolejnych poziomach struktury organizacyjnej. Skutkiem takiego ujęcia jest bezwzględny wręcz nakaz wzbogacania kursów instruktorskich o niezbędną wiedzę dotyczącą form i treści naszej służby Bogu, przy takiej konstrukcji stopni instruktorskich i harcerskich, aby dawały one fundament pełnych poświęcenia postaw ludzkich. Sprężyną tego poświęcenia jest religijność.