Wzgórze Przenajświętszej Trójcy

Badania naukowe dotyczące pochodzenia statui stwierdzają, że została ona wykonana przez Wita Stwosza lub jego uczniów na przełomie XV i XVI w. Jej pierwowzorem jest być może tryptyk wawelski z kaplicy św. Krzyża. Rzeźba jest najprawdopodobniej darem bp. Pawła Aligmunta Holszańskiego, który ofiarował ją do Prostyni w związku z objawieniami św. Anny i utworzeniem parafii w 1511 r. lub przy okazji przekazania w 1513 r. dokumentów Stolicy Apostolskiej nadających odpusty nowemu sanktuarium. Na tak wczesne jej pochodzenie wskazuje też fakt, że na początku XVI w. statua była wzmiankowana jako słynąca cudami.

Warto w tym miejscu wspomnieć, iż kwerenda przeprowadzona we wszystkich diecezjach polskich wykazała, że Prostyń jest jedynym w kraju sanktuarium Trójcy Przenajświętszej (na prawach diecezjalnych).

Prostyńskie Koronacje

Wśród wielu tradycji prostyńskiego wzgórza na szczególną uwagę zasługuje zwyczaj koronacji. Sięgają one początków XVI w. Wianki, które pozostawiła św. Anna podczas swego objawienia w 1510 r., pierwotnie były przechowywane w specjalnym relikwiarzu. Następnie w 1514 r. zostały złożone do srebrnej korony. Od prawie pół tysiąca lat podczas odpustów Trójcy Przenajświętszej i św. Anny oraz w innym czasie na indywidualną prośbę, błogosławi się wiernych tą koroną, wkładając ją na głowy pielgrzymów. Od wieków ten rodzaj błogosławieństwa nazywany jest właśnie koronacją.

Kozy w Prostyni

W krajobraz kulturowy Podlasia wpisały się także kozy prostyńskie. Są to małe figurkiwykonane z ciasta, sprzedawane na odpustach w Prostyni. Obecność „kóz prostyńskich” na odpustach ma także uzasadnienie, które związane jest z Unitami Podlaskimi. Oni to właśnie w XIX w. byli prześladowani przez carat i mieli nawet zakaz przystępowania do sakramentów świętych w kościołach katolickich. Robiono wszystko, aby pozbawić ich łączności ze Stolicą Apostolską. Unici jednak, nie bacząc na te restrykcje, licznie przychodzili na odpusty do Prostyni. Brali ze sobą kozy, niby prowadząc je na targ, który był przy okazji odpustu. W rzeczywistości jednak, po przybyciu do Prostyni, przywiązywali kozy do pobliskich drzew, a sami wmieszani w tłum pielgrzymów, przystępowali do sakramentów świętych.

Z czasem kozy prostyńskie stały się popularne w różnych regionach Polski, a nawet trafiły do prywatnych apartamentów Ojca Świętego Jana Pawła II.

Świątynia prostyńska

Obecny kościół jest już szóstym w dziejach Prostyni. Został zbudowany w latach 1946-1954 staraniem ks. prał. Józefa Rucińskiego przy zaangażowaniu parafian i pielgrzymów. Poprzednią świątynię zburzyły wycofujące się oddziały hitlerowskie w 1944 r. Nowy kościół powstał według projektu prof. Bohdana Pniewskiego na wzór świątyni Opatrzności Bożej – wotum narodu polskiego. Dnia 13 czerwca 1954 r. bp Ignacy Świrski pobłogosławił tę światynię i uroczyście wprowadził do niej cudowną statuę Trójcy Przenajświętszej, umieszczając ją w głównym ołtarzu. Poświęcenia kościoła dokonał bp Antoni Dydycz 11 czerwca 1995 r. Obecnie trwają natomiast starania o podniesienie świątyni do rangi Bazyliki Mniejszej.

* * *

Wzgórze prostyńskie jest szczególnym miejscem spotkania Boga z człowiekiem. Według dokumentów archiwalnych w sanktuarium prostyńskim wiele osób otrzymało i otrzymuje nadal szczególne łaski, łącznie z uzdrowieniami - tak na duchu, jak i na ciele. Wyrazem wiary i zaufania pielgrzymów przybywających na prostyńskie wzgórze są słowa pieśni: „Święta Trójco w Prostyni, wysłuchaj błagania, które lud czyni”. Sam zaś kard. Stefan Wyszyński, którego ojciec zawarł związek małżeński w Prostyni i tu pracował jako organista, mawiał: „Jeśli chcesz doznać łaski, jedź do Prostyni”.

Więcej informacji można znaleźć na: www.parafiaprostyn.pl i w książce: ks. P. Rytel-Andrianik, „Sanktuarium i parafia Trójcy Przenajświętszej i św. Anny wProstyni”, Drohiczyn-Oxford 2010, Wydawnictwo Sióstr Loretanek (www.loretanki.pl/wydawnictwo, tel. 22 – 612-93-62).