Wolno latające orły

– Chodzi o to, żeby dziennikarz nie uprawiał natarczywej propagandy swoich własnych przekonań. Czy, Pana zdaniem, to dziś częste zjawisko?

– Niestety, tak. Jest to rzeczywiście trudny problem we współczesnym świecie. Niebezpieczne jest zwłaszcza to, że dziennikarze sami lub pod naciskiem swych zwierzchników ograniczają pulę badanych faktów, bo w ten sposób powstaje sterowana informacja. Samoograniczający się dziennikarz przestaje być dziennikarzem, staje się politykiem...

–... i całkowicie zapomina, co znaczy być dziennikarzem...

– Tak to często wygląda... W książce „Jan Paweł II a dziennikarstwo” jest zdanie, z którym na początku nie wiedziałem, co zrobić, a teraz myślę, że to jest właśnie ten fundament, którego długo szukałem: dziennikarz jest po to, żeby łączyć, a nie żeby dzielić. Jest po to, żeby zrozumieć drugiego człowieka. Dziennikarz opisuje spór, nie ucieka od niego, ale nie powinien go wzmacniać. Otwartość na człowieka i filozofia szacunku dla człowieka pozwala dziennikarzowi pośredniczyć w zbliżaniu się ludzi do siebie, w budowaniu więzi. A to, co dzieje się dziś w mediach, jest tego odwrotnością. Nie roztrząsajmy jednak zła i zastanówmy się raczej – jak radzi Jan Paweł II – nad pozytywnym działaniem. Staram się to robić.

– A nie jest Pan przypadkiem w tym medialnym gąszczu takim dziennikarskim donkiszotem?

– Mam nadzieję, że nie.  Siedzi Pani przecież w studiu radiowym, które fizycznie istnieje, ma coraz więcej słuchaczy, rozmawia Pani z kimś, kto stoi na czele SDP, poważnej instytucji dziennikarskiej. Nawet jeżeli ideał jest daleki i trudno osiągalny, to nie znaczy, że nie można budować fundamentów i że w przyszłości nie stanie na nich solidna i trwała budowla.

– Jaka będzie ta budowla, to dziennikarstwo marzeń?

– Kiedyś, na początku uprawiania dziennikarstwa, wydawało mi się, że należy zrozumieć jakąś abstrakcję, spór, wielki problem... Po latach doszedłem do wniosku, że prawda o moim zawodzie jest bardziej banalna, że cała rzecz polega na tym, by w każdym, nawet najbardziej abstrakcyjnym procesie odkryć człowieka – konkretnego człowieka. Dopiero dotarcie do osób pozwala zrozumieć abstrakcyjne procesy. Trud dziennikarza polega więc na tym, by dotrzeć do tego „kogoś”, przebić się przez wszystkie słowa i odkryć sedno... Mechanizmy świata są tworzone przez człowieka i to całe niemówienie skąd, dlaczego, kto, a w zamian mówienie o wielkich abstrakcjach, moim zdaniem, nie prowadzi do prawdy, nie prowadzi do tego, co najważniejsze.

– Teraz mówi Pan, jak przystało na filozofa. Czy wykształcenie filozoficzne pomaga Panu w wykonywaniu zawodu dziennikarza, czy może raczej przeszkadza?

– Zdecydowanie pomaga. Nie tylko w filozofii, także w dziennikarstwie szczególnie ważne wydaje się zdanie: „Wiem, że nic nie wiem”, które pojawia się zarówno na samym początku, jak i na końcu żmudnego zgłębiania tematu... Pomaga mi też znajomość rozmaitych nurtów filozofii, które czasami ułatwiają orientację w gąszczu słów. W dziennikarstwie bardzo pomocna jest każda dziedzina, która rozwija sztukę samodzielnego myślenia. Dziennikarstwo jest też sztuką uczenia się, słuchania, a nie – jak się potocznie myśli – sztuką ładnego mówienia...

– Jako prezes SDP podpisał Pan niedawno dwa oświadczenia, jedno – biorące w obronę dziennikarzy napadniętych podczas burzliwych obchodów święta 11 listopada, drugie – ganiące dziennikarzy za nierzetelność w relacjonowaniu obchodów. Media uznały, że to dość dziwna niekonsekwencja...

– Nie rozumiem zupełnie dlaczego, bo przecież jedno oświadczenie nie wyklucza drugiego. Pierwsze mówi o barbarzyńskich i bandyckich przejawach życia, z którymi świat demokratyczny, świat ludzi wolnych nie może się godzić i każdy ich przejaw należy potępiać. Jako SDP mieliśmy obowiązek zaprotestować w imieniu poszkodowanych dziennikarzy. Drugą rzeczą, zupełnie odrębną, okazała się konieczność przywołania do porządku także dziennikarzy i mediów, ponieważ, według oceny wielu osób, nadużyły one swoich kompetencji...  W naszym drugim oświadczeniu staraliśmy się tylko wezwać: dziennikarzu, stań się wolno latającym orłem, spójrz na wszystko z góry i wróć do sytuacji, w której ty opisujesz świat, a nie ingerujesz w ten świat. Nie jesteś od tego, żeby napędzać akcję, jesteś od tego, żeby ją opisywać...

– Pana zdaniem, 11 listopada br. doszło do nadużycia ze strony mediów, przekłamania obrazu świętowania, do jednostronności przekazu?

– Tak. Media powinny wiedzieć, jak wrażliwy to czas i miejsce, i powinny starać się dać wszechstronny opis, aby nikogo ani niczego nie wykluczyć, i nie opowiedzieć historii nieprawdziwej. Tymczasem polskie media opowiedziały nieprawdziwą historię na temat tych kilkunastu tysięcy ludzi, którzy byli po jednej stronie świątecznej manifestacji, oraz być może nieprawdziwą historię o tych, którzy byli po drugiej stronie... 

– Dlaczego? Czy tylko z powodu swej chorej natury poszukującej wyłącznie sensacji?

– To prawda, że media przede wszystkim skupiają się na sensacji...  Jednak 11 listopada sytuacja była bardziej złożona. Były wcześniejsze przygotowania niejako zapowiadające konflikt – mobilizacja policji, dziwne oświadczenia rządu, rozmaite manipulacje i rozważania, kto jest przeciwko komu, zaś na dalekim drugim planie pozostawały zapowiedzi ciekawych patriotycznych imprez... Media powinny starać się ogarnąć całość wydarzeń, pokazać nie tylko bójki, ale też uśmiechniętych, radosnych ludzi w różnych miejscach stolicy. Brak tego starania można by określić jako świadomy zabieg, który miał wypaczyć cały obraz i nie pokazać prawdziwej natury marszu niepodległości. To była oczywista manipulacja.

– Czyli nie było to tylko „obiektywne i profesjonalne” relacjonowanie ciekawej bójki, lecz przekaz treści z podtekstem, że prawicowo-narodowe świętowanie jest niebezpieczne?

– Moim zdaniem, właśnie taki był przekaz medialny ze świętowania Dnia Niepodległości.

– Zarówno 11 listopada, jak i później doszło do aktów nienawiści i agresji wobec dziennikarzy. Czy, Pana zdaniem, zawód ten powinien być w Polsce objęty jakąś szczególną ochroną prawną?

– Nie powinien. Dziennikarz w naszym kraju nie jest przecież – choć może się mylę – a w każdym razie nie powinien być częścią aparatu władzy.

Krzysztof Skowroński – skończył filozofię na UW, dziennikarz, twórca popularnych programów w Radiu Zet i „Trójce” (której w latach 2006-2009 był dyrektorem i redaktorem naczelnym), oraz programów publicystycznych w TVP, Telewizji Puls, Polsacie. Od 2011 r. jest prezesem Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich. Stworzył nowe Radio WNET i buduje Spółdzielcze Media WNET.