Traktat o umartwieniu rozumu

Zapraszamy do dyskusji

Nagłośnione ostatnio samobójstwa wśród duchownych zwróciły uwagę na to ważne powołanie. W poprzednim numerze „najtrudniejszemu zawodowi świata” poświęciliśmy „Temat Tygodnika”. Czy myślimy o realnych problemach księży? – pytał ks. Jacek Prusak SJ w artykule „Zranieni uzdrowiciele”. Psycholog i psychoterapeuta Grzegorz Iniewicz w rozmowie „Solidarność i samotność” doradzał księżom tworzenie grup samopomocowych.

Aby skutecznie zmierzyć się z trudnym problemem, najpierw trzeba go precyzyjnie opisać. Publikowanym poniżej artykułem ks. Wacława Oszajcy SJ rozpoczynamy dyskusję o realnych problemach księży. Zapraszamy do niej kapłanów i niekapłanów. Jakie sytuacje i doświadczenia okazały się Waszym największym zaskoczeniem, rozczarowaniem, niebezpieczeństwem? Dzielcie się także sposobami radzenia sobie z trudnościami. Chcemy, by łamy „TP” stały się miejscem inicjowania wzajemnych grup wsparcia, a przynajmniej – wymiany pożytecznej informacji.

REDAKCJA
 

Kapłan, nie godzący się na »tykanie« go, wcale nie »chodzi na koturnach«, tylko najzwyklej w świecie chce w całej rozciągłości przestrzegać zasady ustawodawstwa kościelnego, rozróżniającego wyraźnie duchownych od świeckich”. Tak widział w roku 1962 miejsce i rolę prezbitera w Kościele i społeczeństwie ks. Lesław Jeżowski. Z jego książki pt. „Urbanitas sacerdotalis”, która nota bene wciąż w wielu sprawach pozostaje aktualna, pochodzi powyższy cytat. Trzy lata po jej ukazaniu się robię maturę i wstępuję do seminarium duchownego. Święcenia przyjmę w roku siedemdziesiątym pierwszym. Za dziesięć lat wybuchnie Solidarność.

Po latach dowiem się z innej książki, pt. „Pełny wymiar”, zawierającej listy Aleksandra Fedorowicza, Tadeusza Fedorowicza, Stefana Swieżawskiego i Karola Wojtyły, że kiedy za pierwszej Solidarności większość nas zachłystywała się nowym i szła ręka w rękę z ludem, prof. Swieżawski pisał w liście do Jana Pawła II: „Im bardziej postępuję w latach, tym bardziej kocham Kościół, to arcydzieło Ducha Świętego, ale też coraz bardziej staję się antyklerykałem. (...) Odnosi się wrażenie, że księża i zakonnicy oraz zakonnice są wychowywani w strachu: boją się swoich wychowawców, a potem swoich przełożonych, a także wzajemnie, »aby się nie wychylać«. Brak otwarcia wobec każdego człowieka; brak zrozumienia w praktyce, że i w Polsce są nie tylko katolicy, że są inne wyznania i liczni niewierzący, których trzeba może bardziej kochać i ochraniać niż tzw. przekonanych katolików. (...) Cieszymy się bardzo, gdy ludzie Kościoła opowiadają się za »Solidarnością« i za Wałęsą. Ale »upolitycznienie« staje się chwilami tak powszechne i władcze, że zanika właściwie zainteresowanie innymi, może o wiele ważniejszymi na dalszą metę, dziedzinami życia. (...) Napisałem to wszystko, bo uważam to za swój obowiązek. Zresztą wiele poważnych i bardzo życzliwych dla Kościoła osób zwraca uwagę na te sprawy, a nawet woła na alarm”.

Przytaczam te dwie wypowiedzi, gdyż dobrze charakteryzują powojenne czasy naszego Kościoła, czy Kościołów. Dzisiaj jasno widać, że przełom nastąpił w latach osiemdziesiątych i był to przełom nie tylko polityczny, ale kulturowy i religijny. Ta dekada stworzyła nowy typ nie tylko Polaka, ale i katolika. Ten proces wciąż trwa.

PARTYKULARKA

Ponad dwustu chłopa dzień i noc pod jednym dachem, w salach kilku- i kilkunastoosobowych. Jedna na całe piętro łazienka, poza jednym czy dwoma dniami w tygodniu zawsze z zimną wodą. Za to dwie, a raczej trzy jadalnie, czyli refektarze. Klerycki, z kompletem stołów dla alumnów, i w tym samym pomieszczeniu oddzielny stół dla księży studentów, czyli tych, którzy robili licencjaty i doktoraty. Profesorski refektarz był w innym pomieszczeniu. Oczywiście posiłki spożywano razem, ale nie takie same. Inne, to znaczy: dobre, lepsze i najlepsze. Dobre, gdyż co jak co, ale głodu nie cierpieliśmy. Lepsze, bo jest różnica między szynką a kaszanką. Ale i tak jedliśmy lepiej niż nasi rówieśnicy w stołówkach akademickich.

Do miasta, bez zwolnienia, wychodziliśmy dwa razy w tygodniu. Na każde inne wyjście potrzebne było zwolnienie. Po feriach i wakacjach byliśmy zobowiązani dostarczyć ojcu duchownemu „cmentarzyk”, czyli grafik przedstawiający wykonanie codziennych, obowiązkowych ćwiczeń duchowych, takich jak msza, lektura Biblii, rozmyślanie, czytanie duchowe.

W ciągu roku akademickiego dzień zaczynaliśmy bladym świtem od porannej gimnastyki na korytarzu, toalety i półgodzinnego rozmyślania w auli. Do dziś pamiętam ćwierkanie, burczenie i bulgotanie naszych wygłodniałych brzuchów. Następnie msza, wykłady, obiad, godzinna rekreacja, nauka własna, modlitwa, kolacja, znowu godzina wolnego, ale we wspólnej sali, modlitwa i o dwudziestej drugiej gaszenie świateł w pokojach i silentium sanctissimum. I tak przez sześć lat. Dzisiaj w seminariach dzień ponoć wygląda tak samo.

Najcięższym grzechem przeciwko ówczesnemu systemowi wychowawczemu była tzw. partykularka. Przejawiała się w tym, że, jak mówiono, kleryk wyłamuje się ze wspólnoty i zaczyna uciekać w samotność, albo co gorsza przestaje trzymać się grupy, swojego rocznika, a zaczyna szukać jakichś żywszych, bardziej osobistych, bogatszych emocjonalnie kontaktów z jednym czy drugim kolegą. Tego typu kontakty wyśmiewano, piętnowano i tępiono. Być może z obawy przed tworzeniem się klik rówieśniczych czy zorganizowanej opozycji, czy też z obawy przed homoseksualizmem. Walka z ową partykularką sprawiała, że, owszem, byliśmy grupą, ale bardziej agregatem niż wspólnotą.

Oczywiście nie było tak, że bez zmrużenia oka jeden drugiego utopiłby w łyżce wody, choć zdarzało się donosicielstwo, lizusostwo, podsłuchiwanie pod drzwiami. W wielu seminariach przełożeni sprawdzali korespondencję, a na korzystanie z telefonu trzeba było uzyskać zezwolenie. Bywało, niestety, że nie gardzono anonimami.