Faza wymierania?

– Jak to zmienić?

– Nasz pomysł jest taki, żeby pieniądze, które państwo chce przeznaczyć na opiekę nad dziećmi, dać rodzicom. Niech oni sami zapłacą temu, komu chcą powierzyć swoje dzieci – przedszkolu, klubowi malucha, opiekunce, babci albo komukolwiek innemu. Mogą też zdecydować, że najlepsze dla ich rodziny będzie takie rozwiązanie, że dzieckiem zajmie się jedno z nich.

– Proponujecie m.in. 2-letnie zasiłki macierzyńskie dla wszystkich, także dla osób niepracujących i zatrudnionych na umowy zlecenia. Czy ZUS to przetrwa?

– Zasiłki macierzyńskie są tylko jednym z elementów naszych propozycji. Wszystkie proponowane przez nas działania będą kosztowały państwo 32-33 mld zł. Obecnie całość środków przekazywanych przez państwo (rozumiane szeroko, jako budżet centralny, samorządy, ale też ZUS czy KRUS itp.) – w sposób nieefektywny – to prawie 30 mld zł. Różnica jest zatem minimalna. Co więcej, rząd już zapowiedział pewne działania mające poprawić sytuację rodzin. Mają one kosztować 2-3 mld zł rocznie. To znaczy, że mieścimy się w tych samych kwotach.

– Tylko że pieniądze wydawane na pomoc rodzinie nie zawsze przekładają się na większą liczbę dzieci…

– Postawiliśmy sobie pytanie: które działania zwiększające dzietność, stosowane w państwach europejskich, są skuteczne? Przygotowaliśmy raport na ten temat. Okazało się, że są w Europie państwa, które wyraźnie poprawiły swoje wskaźniki, np. Estonia, Finlandia, Wielka Brytania. Są też takie kraje, które przeznaczają spore kwoty na ten cel, ale wyniki mają niewiele lepsze niż Polska – np. Niemcy.

– Co wspólnego mają ze sobą polityki, które przynoszą efekty?

– Można wyróżnić 4 czynniki: po pierwsze – te państwa oddzielają politykę prorodzinną od polityki socjalnej, czyli wsparcie dla rodzin od wsparcia dla osób biednych. Po drugie – więcej pieniędzy dają rodzinom w postaci gotówki niż usług. Po trzecie – najbardziej wspierają rodziny w początkowych latach życia dziecka. Po czwarte – promują wielodzietność. Estonia np., która jeszcze 10 lat temu była na ostatnim miejscu wśród krajów Unii Europejskiej pod względem liczby rodzących się dzieci i wprowadziła kilka lat temu 2-letnie urlopy macierzyńskie oraz tzw. bon na dziecko, teraz ma najwyższą dzietność wśród krajów dawnego bloku wschodniego.

– Ludzie bogaci niekoniecznie mają więcej dzieci niż biedni. To raczej kwestia kulturowa niż finansowa.

– Oczywiście, podstawowym powodem spadku dzietności są kwestie kulturowe. 200 lat temu przeciętna kobieta rodziła 6-7 dzieci. Dzisiaj przeciętna kobieta w Polsce rodzi statystycznie 1,3 dziecka. My mówimy  o tym, co zrobić, żeby podnieść ten wskaźnik nie do 6, tylko do 2 pociech. Kiedy pyta się Polaków, ile chcieliby mieć dzieci, to z ich deklaracji średnio wychodzi 2,5. Tyle dzieci zresztą faktycznie mają nasi rodacy mieszkający w Wielkiej Brytanii. W naszym raporcie skupiamy się na tym, co może zrobić państwo, żeby faktyczną dzietność zbliżyć do deklarowanej. Państwo ma niewielki wpływ na zmiany kulturowe – zresztą nie jest to jego rolą, ale czynnik ekonomiczny jest tu bardzo istotny. Podstawowym problemem dla młodych ludzi, którzy chcieliby mieć dzieci, jest brak mieszkania i brak stałej pracy.

– A nie chęć robienia kariery przez kobiety?

– Pewno część kobiet rezygnuje z dzieci dla kariery. Ale trzeba zauważyć, że chęć odnoszenia sukcesów zawodowych wcale nie musi być sprzeczna z chęcią posiadania dzieci, nawet kilkorga.

– Już słyszę te reakcje – jeśli będziemy dawać rodzicom pieniądze na dzieci, to oni je wydadzą na wódkę – zwłaszcza gdy będziemy wspierać wielodzietność kojarzoną u nas z patologią.

– A dlaczego wiele osób tak myśli? Bo wsparcie dla rodzin to obecnie pomoc społeczna, i dlatego, że tak jest to przedstawiane w mediach. Większość rodziców – zwłaszcza tych, którzy mają wiele dzieci – to osoby, które najpierw pomyślą o dobru dziecka, a potem ewentualnie o własnych rozrywkach. Nie mam wątpliwości, że popularny obraz rodziny wielodzietnej nie jest prawdziwy. Wśród bezrobotnych zdecydowanie więcej jest osób, które przeznaczają zasiłki na alkohol, niż wśród tych, którzy mają dużo dzieci. Jakoś nie ma dyskusji nad tym, żeby z tego powodu zlikwidować zasiłki dla bezrobotnych, ponieważ zasiłki faktycznie stanowią jakąś pomoc dla ludzi znajdujących się w trudnej sytuacji. Trzeba zmienić myślenie o rodzinie jako siedlisku patologii.