Dzień Pański – święty i uświęcający „Pamiętaj, abyś dzień święty święcił”

Trzecie przykazanie Dekalogu nakazujące świętowanie dnia świętego zostało wyryte na kamiennej tablicy wśród przykazań formujących relacje człowieka z Bogiem. Przytacza je Księga Wyjścia 20,8-11:

Pamiętaj, abyś święcił dzień szabatu. Sześć dni masz pracować i wykonywać wszelkie twoje zajęcia, lecz dzień siódmy jest szabatem na cześć Jahwe, twego Boga. Nie wolno [wtedy] wykonywać żadnego zajęcia ani tobie, ani twemu synowi czy córce, ani słudze czy służebnicy, ani bydlęciu, ani obcemu, który przebywa w obrębie twoich bram. Jahwe bowiem uczynił w sześciu dniach niebo i ziemię, morze i to wszystko, co jest w nich, a odpoczął w siódmym dniu. Dlatego pobłogosławił Jahwe dzień szabatu i uczynił go święty.

 Ponawia je Księga Powtórzonego Prawa 5,12-15:

Przestrzegaj święcenia dnia szabatu, jak ci to nakazał Jahwe, twój Bóg. Sześć dni masz pracować i wykonywać wszelkie roboty, lecz siódmy dzień jest szabatem [na cześć] Jahwe, twego Boga. Nie wolno wykonywać żadnej pracy ani tobie, ani twemu synowi czy córce, ani słudze lub służebnicy, ani wołu, osłu czy innemu bydlęciu, ani też cudzoziemcowi przebywającemu w obrębie twoich osiedli, aby twój sługa i służebnica wypoczęli podobnie jak i ty sam. A pamiętaj, żeś był niewolnikiem w Egipcie i że twój Bóg Jahwe wywiódł cię stamtąd potężną ręką i wyciągniętym ramieniem: dlatego to Jahwe, twój Bóg, nakazał ci obchodzić dzień szabatu.

Dzień święty – jedna z zasad życia ludzkiego

Treść trzeciego przykazania pochodzi z Księgi Rodzaju 2,2-3: A kiedy ukończył Bóg swe dzieło w szóstym dniu, odpoczął w dniu siódmym po całym dziele, którego dokonał. I błogosławił Bóg dzień siódmy, i świętym go uczynił, albowiem odpoczął w tym dniu po całym dziele, które pracą swoją stworzył.

Oczywiste jest, że w pojęciu odpoczynku Boga nie chodzi o uczynienie zadość zmęczeniu powstałemu podczas pracy. Odpoczynek oznacza u Boga „kontemplację” stworzenia (Międzynarodowy komentarz do Pisma Świętego. Komentarz katolicki i ekumeniczny na XX wiek, red. W.R. Farmer i inni, red. wyd. pol. W. Chrostowski i inni, wyd. II, „Verbinum” Warszawa 2001, s. 279 Jan Paweł II, list apostolski Dies Domini (31 V 1998), n. 11 [dalej DD]). Swym odpoczynkiem Bóg obwieszcza, że całość dzieła stworzenia została ukończona. Od teraz wszystko, co stworzone, będzie rozwijać się w oparciu o akt podsumowujący, którym jest błogosławieństwo „czasu” – tj. osi dziejów, na której ma rozwijać się stworzenie.

Wyróżnienie każdego siódmego dnia tygodnia przez Boga wprowadza w życie ludzkie zasadę odnoszenia wszystkiego do Świętego Stwórcy. Świętym jest tylko Bóg. Świętość stworzenia jest odblaskiem Boskiej świętości i uczestnictwem w świętości Stwórcy. Uświęcenie dnia siódmego wskazuje też na pośredniczącą między Bogiem a stworzeniem funkcję człowieka w świecie. Człowiek jest „koroną stworzenia” i szczytem wszystkich dzieł Bożych. Stąd trzeba siódmy dzień odpowiednio świętować, aby człowiek zrealizował własne powołanie do świętości oraz wypełnił zadanie uświęcenia całego stworzenia.

Święty czas

Bóg uczynił siódmy dzień świętym przez pobłogosławienie go. Dlatego jest to dzień Pański – dzień Pana, szczególnie należący do Pana – Jego dzień. Jak lud Boży Starego Testamentu, tak lud Jezusa Chrystusa – nowy lud Boży, Kościół – jest zobowiązany do wydzielenia dnia świętego spośród pozostałych roboczych dni tygodnia i oddania go Panu. Sakralny charakter tego dnia wskazuje na toczący się „dialog Przymierza” o charakterze „oblubieńczym” Boga z Jego ludem i Boga z każdym człowiekiem. Jest to dialog ściśle angażujący uczestniczące w nim osoby i oparty na wzajemnej żarliwej miłości (DD 14).

Dzień Pański jest przeznaczony na bezpośrednią relację człowieka z Bogiem. Nie chodzi tu bynajmniej o regenerację sił witalnych (fizycznych i duchowych). Świętość dnia oznacza przynależność jego czasu do Boga, a świętowanie go przez człowieka polega na przedkładaniu Stwórcy ponad wszystkie sprawy związane z pracą i życiem

Odpoczynek jako wyraz świętowania Dnia Pańskiego

Odpoczynek kojarzy nam się z regeneracją sił fizycznych i psychicznych po wytężonym wysiłku. Potrzebuje go organizm ludzki i, jeśli go nie otrzyma, reaguje zachowaniami chorobowymi, a nawet patologicznymi. Odpoczynek jednak wiąże się nie tylko ze sferą fizyczną i psychiczną życia ludzkiego, ma bowiem istotne znaczenie również dla religijności człowieka. Dlatego też w Biblii dużo uwagi poświęconej zostało odpoczynkowi. W Starym Testamencie występuje wiele określeń odnoszących się do różnych aspektów i zakresów tego doświadczenia. Jest to: dzień szczęśliwy i czas pomyślności, „miejsce spokoju”, „stabilizacja życiowa”, „wewnętrzne poczucie ładu i harmonii”, a także regeneracja sił, odświeżenie, „nowy” stan. Religijny sens odpoczynku wyraża pojęcie szabatu, czyli „świętego odpoczynku”. Tymczasem Nowy Testament dodaje nowe religijne znaczenie odpoczynku. Chodzi tu o odpoczynek po zakończeniu życia na ziemi, eschatyczny, w wieczności, dotyczący zbawionych (zob. E. Kasjaniuk, Odpoczynek, hasło w: Encyklopedia katolicka, Lublin 2010, kol. 328-330).

Odpoczynek-„na wzór” Boskiego

Według Biblii szabat to odpoczynek „na wzór” Boskiego odpoczynku. Respektowanie szabatu jest obowiązkiem człowieka, gdyż Stwórca uczynił ten dzień świętym. Jego wypełnienie wymaga m. in. przerwy w pracy. W szabacie należy też zdobyć się na uznanie dla pracy, którą człowiek wykonuje „z polecenia” Stwórcy. Odpoczynek jest, paralelnym do pracy, wypełnianiem zadania polegającego na czynieniu tego, co czyni Bóg po ukończeniu dzieła stworzenia – kontemplowaniu i błogosławieniu. Kontemplowanie jest tu spoglądaniem na własne dzieło w perspektywie sensu ostatecznego – nadrzędnego, weryfikującego wartość ludzkiego czynu. Błogosławienie – z pozycji człowieka jest wysławianiem mądrości i dobroci Boga Stwórcy oraz dziękczynieniem za dar istnienia.

Człowiek pośredniczy między nierozumnym stworzeniem a Bogiem Stwórcą. Dlatego jest uprawniony i zobowiązany do rzecznictwa, tj. występowania przed Bogiem w imieniu i na rzecz stworzenia (DD 15). Naśladując Boga w Jego „odpoczynku”, człowiek ofiaruje Mu nie tylko jeden wyznaczony prawem religijnym dzień, ale także prace zgodne z wolą Bożą w ciągu tygodnia.