Wybór zawodu

Polityka społeczna władz PRL zmierzała do ukształtowania nowej inteligencji złożonej z robotników i chłopów. Młodzieży wywodzącej się z tych środowisk stwarzano system preferencji w rekrutacji do liceów ogólnokształcących i szkół wyższych. Postulowanym wykształceniem było wykształcenie średnie ogólnokształcące. Tymczasem intensywnie rozwijające się szkolnictwo zawodowe (zgodnie z potrzebami gospodarki) przez długi okres cierpiało na niedobór uczniów. Wynikało to m.in. z braku synchronizacji w zakresie zapotrzebowania na określone zawody, a rzeczywistymi kierunkami kształcenia.

Nie doceniano jeszcze wtedy roli, jaką mogłaby odegrać zintegrowana sieć placówek doradztwa zawodowego. Pewną działalność w tym zakresie prowadziły Poradnie Wychowawczo-Zawodowe, jednakże zajmowały się one zazwyczaj wąską grupą uczniów z wadami psycho-fizycznymi i schorzeniami (tzw. dyspanserzy). Badania zawodoznawcze będące fundamentem poradnictwa zawodowego, na ogół nie były prowadzone.

Zmiany, jakie zaszły w Polsce w wyniku przemian demokratycznych po 1989 roku, a następnie wejściu Polski do Unii Europejskiej, wywołały nowy wymiar poradnictwa zawodowego. Zasadniczą sprawą stało się uświadomienie faktu, że w obecnej rzeczywistości gospodarki rynkowej należy przejąć odpowiedzialność za własną przyszłość zawodową, jak również posiąść umiejętność zarządzania własną karierą zawodową. Państwo nie jest już odpowiedzialne za indywidualne losy jednostki. Rola państwa sprowadza się do tworzenia warunków umożliwiających jednostce korzystanie m.in. z poradnictwa zawodowego i informacji zawodowej. Ten aspekt twórczego i aktywnego podejścia do własnego problemu zawodu i zatrudnienia jest niezmiernie ważny w sytuacji dużej konkurencji i znacznego bezrobocia, wymusza bowiem, potrzebę stałego monitorowania rynku pracy.

Nowa idea poradnictwa zawodowego opiera się na następujących założeniach:

– Jednostka jest odpowiedzialna za swój los, musi wprawdzie liczyć się z warunkami obiektywnymi, w których żyje, ale może jednocześnie wykorzystać wszystkie zawarte w nich możliwości do rozwoju własnej osobowości.
– Ważną cechą człowieka jest jego aktywność, zwłaszcza intelektualna, wyrażająca się w podejmowaniu działań zmierzających do ustawicznego samokształcenia, co umożliwia dostosowanie się do częstych zmian, jakie niesie gospodarka i rozwój społeczny.
– Jeśli decyzje jednostki mają być racjonalne i prawidłowe, muszą być oparte na znajomości samego siebie, swoich mocnych i słabych stron.
– Pogląd jednostki na temat własnych zalet i wad jest subiektywny, nie jest ostateczny i trzeba go weryfikować.
– Podczas podejmowania decyzji należy bardziej niż dotychczas uwzględniać warunki społeczne na rynku edukacji i pracy, m.in. konkurencję na rynku pracy w ubieganiu się o pracę, czy o miejsce nauki w szkole.